Büyük İşsizlik Büyük illerde

 Mustafa Sönmez

İşsizliğin illere göre görünümü, istihdamsız büyüme çarpıklığını daha net biçimde ortaya koyuyor. Özellikle başta İstanbul, İzmir, Kocaeli olmak üzere büyük illerde krizden çıkışa rağmen, istihdam, kriz öncesi boyuta ulaşamadı ve işsizliğin büyüğünün, büyük illerde yoğunlaştığı gözleniyor.

2008’de yüzde 1’in altında bir büyüme yaşayan Türkiye ekonomisi 2009 krizini yüzde 5’e yakın bir  daralma ile kapadı ve 2010’da da yüzde 9’a yakın büyüdü. Bu 3 yılda işsizlik eğrisi de çıktı, indi. 2008’in resmi işsizliği yüzde 11 iken kriz yılında yüzde 14’e kadar çıktı ve büyüme yılı 2010’da yüzde 12 oldu. Dolayısıyla, krizden çıkışa rağmen işsizlik 1 basamak sıçrayarak 2010’da yüzde 12’ye oturdu. Bu, genel tablo. TÜİK, 3 yıldır işsizliği iller bazında veriyor. Bu da bize, işsizliğin il bazında nasıl bir seyir izlediğini izleme imkanı veriyor.

***

İşsizliğin il düzeyinde gelişimi 3 tür soyutlama yapmamıza imkan veriyor. Birincisi,   işsizliğin yüksek oranda kemikleştiği bir il grubu var. Bu illerde işsizliğin son 3 yıllık ortalaması yüzde 19 ila yüzde 14 arasında .

Hakkari,Şırnak,Tunceli,Elazığ,Van,Muş,Siirt,Bingöl,Bitlis.Ş.Urfa,D.Bakır, Adıyaman bu grubun Doğu-G.Doğu illeri. Bunlara, Osmaniye, Kırıkkale, Yalova ve Aydın’ı da ekleyebilirsiniz.

***

İl optiğinden bakıldığında görülen ikinci önemli görüntü şu: Büyük illerin birçoğunda büyümeye rağmen kriz öncesi işsizlik oranının üstüne çıkılmış. En çarpıcı olan İstanbul işsizliği. Kriz öncesi yüzde 11 olan İstanbul işsizlik oranı , krizde yüzde 17’ye fırlarken büyümeye rağmen 2010’da yüzde 14’ün altına inmedi, yani 3 puan sıçradı. 

Kaynak:TÜİK işsizlik veri tabanı

İşsizlik şampiyonu Adana, kriz öncesine tam da geri dönemedi ve ortalama yüzde 22 işsizlikle boğuşuyor. Keza İzmir’de, kriz öncesi yüzde 12’ye yakın işsizlik, kriz sonrasında büyümeye rağmen yüzde 15’e çıktı. Kocaeli de 2 puan işsizlik tırmanışı yaşandı. Hatta, kimilerinin “Anadolu Kaplanları” dediği Kayseri’de işsizlik büyümeye sonrası 3 puan, Denizli’de 2 puan arttı. İşsizlik son 3 yılda Zonguldak’ta ise 3 puan tırmanmış görünüyor.

***

Büyüme sonrası işsizliği kriz öncesine geri dönen iller de var. Sanayi merkezlerinden Bursa bunlardan biri. Krizde işsizlik oranı 4 puan artışla yüzde 15’e yaklaşan Bursa’da, 2010 büyümesi ile işsizlik kriz öncesi düzeyine geriledi. Kriz öncesine dönüş, diğer sanayi illeri Tekirdağ, Konya ve Manisa’da da söz konusu.

Güney’de Hatay ve Gaziantep, kriz sonrasında işsizliği azalan iki il olarak dikkat çekiyorlar. Turizm merkezleri Antalya ve Muğla’da işsizlik yüzde 10-11’de karar kılarak Türkiye ortalamasının biraz altında. Başkent Ankara’da da krizde artan işsizlik eski düzeyine gerilemiş görünüyor.

Büyük illerde büyük işsizlik, kalıcı bir eğilim gibi görünüyor.