Enerjide Saflaşma: Kim, Kimdir?

Mustafa Sönmez

Libya’da, Arap coğrafyasında olan bitenler, demokrasi, diktatörlüklerin sonlandırılması vb. gibi savlarla açıklanmak istense de, arka planda bir “enerji” değişkeni olduğunu kimse inkar etmiyor. Bundan sonra da yaşanacaklarda enerji etkeni önemli bir ağırlık taşıyacak. O nedenle, enerjide kim nerede, sorusunu güncellemekte fayda var.

  Kısa adı IEA olan Uluslararası Enerji Ajansı’nın verilerinden yararlanarak petrol, gaz ve kömürde net ihracatçı ve net ithalatçı “ilk 10 ülke” üstünden “güç saflaşması”nı şöyle sergilemek mümkün:  Dünya enerji arzı 12,5 milyon ton petrol eşdeğerine ulaşırken bunun yüzde 33,2’si ham petrolden, yüzde 27’si kömürden, yüzde 21’i de doğalgazdan oluşuyor. Nükleer, yüzde 6’lık, öteki kaynaklar yüzde 13 dolayında pay sahibiler.

Dış ticarete esas kaynaklar olan petrol, gaz ve kömürün en büyük net ihracatçısı Rusya. Rusya, SSCB döneminde kontrolünde tuttuğu Türk cumhuriyetlerinin enerji politikasına da yön veriyor,”ağabeyliğini” sürdürüyor. Net ihracatçılar içinde Orta Doğu en önemli yeri tutarken S.Arabistan en büyük petrol ihracatçısı. İran, BAE,Kuveyt, Irak, Katar diğer önemli ihracatçılar. Asya’da kömür daha önemli ve Endonezya, Avustralya ile Vietnam en önemli ihracatçılar. Afrika’da 4, Latin Amerika’da 2 net enerji ihracatçısından söz etmek mümkün. Net ihracatçılar, ağırlıkla “Güney” dünyasına ait , ama gelişmiş kuzey ülkeleri içinde de net ihracatçı olarak Kanada, Norveç ve Hollanda’yı saymak mümkün.

Enerjide “net ithalatçılar” yani enerjiye bağımlı olanlar, ağırlıkla ABD, AB ve Japonya’dan oluşan “merkez ülkeler”. Ancak bunlara, dünya kapitalizminin “sanayi üssü” durumuna gelen “yükselen Asya ülkeleri” de eklenmiş durumda. Dünya hasılasındaki payı yüzde 20-22 arasında değişen ABD, enerji üreticisi olmakla beraber, üretimi ihtiyaca yetmediği için net ithalatçı en büyük ülke ve ham petrolde en büyük alıcı durumunda.

AB, enerji yönünden en önemli dışa bağımlı blok. AB  içinde en büyük net ithalatçı Almanya. Fransa ise kömür değilse bile petrol ve doğalgazda önemli bir ithalatçı. Keza İngiltere, İtalya, İspanya, Hollanda, önemli enerji ithalatçıları arasında. Türkiye’yi de bu blokta saymak gerekirse, Türkiye’nin enerji ithalatı, toplam ithalatında yüzde 20’nin üstüne çıkıyor.

Asya’nın deprem-tsunami felaketi ile sarsılan Japonya, enerjide en büyük ithalata bağımlı merkez ülke. Yükselen Asya ülkeleri, Çin, Hindistan ve G.Kore, hızlı büyüme tempoları ile birlikte enerji ithalatları artan devler…

Dünya krizini aşmak derdinde olanlar, enerji güç dengesini bazen ekonomik yollarla, yetmeyince ekonomi-dışı zor ile değiştirmek isterler. Bu filler savaşına “ülke” optiğinden bakıp saf tutmak, sonuçta savaş çığırtkanları arasına düşmektir. Emek yanlıları, her fil tepişmesinde olduğu gibi, soruna “sınıf” optiğinden bakıp ayrışmalı, “dünya barışını” şiar edinmelidir.