Enflasyonda Düşüş Nasıl Okunmalı?

Mustafa Sönmez

Mayıs ayında yüzde 2,4 artan tüketici fiyatları Haziran’da yüzde 1,4 düştü. Böylece yıllık tüketici fiyatları da yüzd 6,2’ye geriledi.

Kayıtlara göre, bu Haziran’da yaşanan yüzde 1,4’lük fiyat düşüşü, 2003’ten bu yana ilk kez yaşandı. Bu sonuçta en belirleyici etken gıda fiyatları. Mayıs’ta yüzde 4,7 artmış görünen gıda fiyatları, Haziran’da yüzde 6,4 geriledi ve tüm fiyat endeksine damgasını vurdu.

Mayıs enflasyonunu değerlendirdiğim 5 Haziran tarihli yazımda şöyle demiştim:

“ Mayıs gıda enflasyonunu hızlandıranların birkaç kalem olduğu dikkat çekiyor. Turunçgiller, patates, elmada Mayıs ayı artışları yüzde 28 ila yüzde 16 arasında görünüyor. Mayıs’ın yüzde 5’e yaklaşan gıda enflasyonunu yukarı çeken, işte bu  birkaç ürün. Mayıs enflasyonunu azdırmış görünen gıda ve giyimdeki bu detay bilgiler, önümüzdeki aylara ilişkin yüksek enflasyon beklentisi olanları bir kez daha düşündürmeli.”…

***

Mayıs’taki yükselişin geçici ve yöntem kazası olduğunu, Haziran verileri teyit etti. Mayıs’ta fiyatları zıplatan turunçgiller, sepetten çıkarıldı, patates yüzde 31 ucuzladı, elmadaki artış da yüzde 20. Ama Mayıs’ta listede olmayan kiraz, çilek gibi turfanda meyvelerin fiyatları Haziran’da hızla düşünce, gıdadaki 123 maddenin ortalama fiyatı yüzde 6,5’a yakın düşüş göstermiş oldu. Tüketici enflasyonunda yüzde 27 ağırlığı olan gıdadaki bu deflasyon, toplam endeksi aşağı çekmeye yetti.

Haziran’da bekleneceği gibi sebze , meyve fiyatlarının mayısa göre önemli oranda ucuzlaması, gıda fiyatlarındaki büyük gerilemede en önemli etken. Yanı sıra, tavuk, dana eti, süt, yoğurt, peynir, balık, tahıl fiyatlarında da fiyat artışı yok hatta küçük de olsa düşüşler var. İçki-sigarada da enflasyon sıfır…

Geriye ,”Peki fiyatı artan yok mu?” sorusu kalıyor. Elma, limon, yumurta,yeşil soğan ve sivri biber ile yağ fiyatları artmış görünüyor.

***

Enflasyondaki bu tarihi gerileme, sokaktaki insan için ne demektir: Hatırlatalım ki, fiyat artışlarının durması, hatta biraz gerilemesi, pazardaki insan için geliri ile ilişkilendirilince anlam kazanır. İşsizler, dar gelirliler, temel ihtiyaçlarını karşılamaya yetecek gelirleri olmayanlar için fiyat artışlarının durması sadece soluklanmadır. Haziran düşüşüne rağmen yıllık yüzde 6’nın üstünde enflasyon var. Bu 12 ayda pazardaki insanların geliri yüzde 6 artmamış ise, yine alım güçleri geridedir. Mayıs’ta kilosu 9 TL olan kirazın bugün 4 TL ye düşmesi, dar gelirliler için fiyatı gerilese de hala “pahalı”dır, ulaşılmazdır. Rakının fiyat artışı sıfır olsa da, rakı hala pahalıdır. 

Enflasyon başka, pahalılık başka şeydir. Bu, fiyatların görece gerilediği zaman da değişmez.

Öte yandan, fiyatlarda Haziran’ın tarihi düşüşü, Temmuz’da da devam edebilir. Bu da yıllık enflasyon hedefini tutturmayı kolaylaştırabilir. Bu enflasyon realitesi karşısında da,  faiz artırımını yakın zamanda beklememek gerekir.