Nelere Zam Gelebilir?

Mustafa Sönmez

2011’in yüzde 10,5’a yaklaşan enflasyonuna karşılık,  2010’un enflasyonu yüzde 6,4’tü. TÜFE endeksini 2011 Aralığından 2009 Aralığına uzatıp ölçsek iki yılın ortalama enflasyonunun yüzde 8,8 olduğunu görürüz. Peki bu son iki yılda, ortalama enflasyonun üstünde ve altında hangi mal ve hizmetler kümelendi? Bu sorunun yanıtı önemli. Böylece hangi mal ve hizmetler zam yükünü almış, hangileri zam görebilir, bunu anlayabiliriz.

TÜİK’in son iki yıllık verileri gösteriyor ki, içki ve sigara en insafsız zam gören ürünler. Detaylara bakarsak rakı, son iki yılda ortalama yüzde 25 zam görmüş. Bira, yılda ortalama yüzde 24 zam görürken sigaraya zam da yılda ortalama yüzde 24’ü bulmuş.  Tutucu AKP iktidarının içkiden caydırma saiki dışında, içkiye yeni bir zammın ekonomik gerekçesi yok. Aynı şey sigara için de söylenebilir.Ama belli mi olur; akşamcılara, tiryakilere, açıktan tavır koymak yerine, basarlar vergiyi, yine artırırlar fiyatları…

Kaynak:TÜİK veri tabanı

Araba sahiplerinin harcamaları, akaryakıt ve bakım masraflarının gideri, yıllık yüzde 14 artışla ortalama enflasyonu geçmiş görünüyor. Vergi menbaı benzinde yıllık zamlar yüzde 12’yi, mazotta yüzde 20’yi geçti. Akaryakıta  yeni zam, dünya petrol fiyatlarının durumu ile de ilgili.

Esas gıda fiyatları, enflasyonun kabadayısı. Son iki yılın her birinde yüzde 10 ortalama zam gören gıda fiyatları içinde de “işlenmemiş gıda”, yani sebze-meyve fiyat artışları dur durak bilmiyor. Bakliyatta nohut (yüzde 33), diğer gıda ürünlerinden margarin (yüzde 27), salça (yüzde 25), koyun eti ( yüzde 14), yumurta (yüzde 13), ayçiçeği yağı (yüzde 12), balık (yüzde 11) ortalama enflasyonun üstünde zamlanan bazı ürünler…Bunlar soluklansa da , birçok başka gıda ürünlerine önümüzdeki günlerde zam muhtemel … Örneğin, kuru soğan, mercimek, limon, pirinç, bulgur, zeytinyağı, iki yıldır zam görmeyen bazı ürünler. Ortalama enflasyon yılda yüzde 9’a yakın artarken ekmek fiyatlarındaki artış yüzde 6’yı bulmamış, patates fiyatı yüzde 4,5’ta kalmış, makarna yüzde 3,6 artmış, tavuk eti ise yüzde yarım bile artmamış. Şeker (yüzde 7), süt (yüzde 6,6), ortalama enflasyonun gerisinde kalan ürünler. Bunlar, zam beklenebilecek gıda maddeleri.

Vatandaşın kullandığı otobüs, metro, vapur, taksi, dolmuşun ücretleri de aşağı-yukarı ortalama enflasyon dolayında artmış. Akaryakıt fiyatlarına bağlı olarak zamlanacak hizmetler arasında ulaştırma sayılabilir. En önemlisi elektrik ve doğalgaz fiyatları…Son iki yılda, bunların fiyatları, ortalama yıllık fiyatlar (yüzde 8,8) kadar artmadı. Elektrik yüzde 6, doğalgaz zammı yüzde 7,6 yıllık artışta kaldılar. Özellikle doğal gazın fiyatı evler için önemli. Elektriğin önemli bir kısmı da doğal gaz ile üretiliyor. Rusya ile yapılan Güney Akım boru hattı anlaşması, fiyat kolaylığı sağlasa da, Hükümetin doğal gaza ve elektriğe zammı ertelemesi, sineye çekip uzun süre sübvanse etmesi kolay değil.

Giyim, otel,  eğitim ve sağlık hizmetlerinin de ortalama enflasyonun gerisinde kalmış ürünler olduğunu  hatırlatalım. Kira zamlarının yıllık yüzde 4,4’te kalmasında, konut arzındaki artış yol açmış olabilir. Gazete-kitap fiyatlarında da artış yüzde 4 dolayında kalmış. Bunun da okuma alışkanlığının toplumda gerilemesiyle ilgisi vardır herhalde…