Sanayi Büyürken Yoksullaştırıyor…

Mustafa Sönmez

Kasım ayına ait sanayi üretim endeksi, sanayide 2010’da, kriz öncesine dönüldüğünü gösteriyor. 2009’da yüzde 10’a yakın küçülen sanayi üretimi 2010’da yüzde 11’e yakın büyümüş, yani kriz öncesi üretim seviyesine geri dönülmüş. Alt sektörler itibariyle bakıldığında büyümeye lokomotifliği dayanıklı tüketim mallarının yaptığı anlaşılıyor. Yani başta otomotiv olmak üzere, beyaz eşya, elektronik, ev tekstili, mobilya vb. sektörler, kriz öncesi üretim seviyelerini yakaladıkları gibi bir hayli geride bile bırakmışlar. Ara malı ve giyim, gıda gibi dayanıksız tüketim mallarında da kriz öncesi geçilmiş. Enerji üretimi aynı seviyede kalırken sermaye malları üretiminde kriz öncesine dönülememiş.

Kaynak:TÜİK, 2010 verisi yıllıklandırılmıştır.

Sanayinin aylar itibariyle seyri ise başka bir şeye dikkat çekiyor.. Sanayi 2009’un son çeyreğinden itibaren tempo kazanırken, 2010’un ikinci yarısında yavaş yavaş tempo kaybediyor. Yani bu, çarkların gelecekte aynı hızda dönmeyebileceği anlamına geliyor.

Sanayinin kriz öncesini yakalamasında en önemli etken sıcak para trafiği. Sıcak para girişi-çıkışı ile büyüyüp küçülen Türkiye ekonomisinin omurgası sanayi, yine sıcak para girişi ile büyümeye başlamış ama sıcak para trafiğinin yavaşlaması ile hız kaybedeceğe benzer. Hele ki, iç talebin, özellikle dayanıklı tüketim mallarına talebin, kredi kartları ve tüketici kredileri ile kışkırtılmasının sınırlarına gelindiği anımsandığında…

***
Gelelim sanayi büyümesinin kalitesine…Açıklanan dış ticaret miktar ve fiyat endeksi göstergeleri, bu sanayi büyümesinin Türkiye’nin ithalatını hem miktar hem fiyat olarak hızlandırdığını, buna karşılık ihracatın miktar olarak ithalatın gerisinde kaldığı gibi, birim ihracat fiyatlarının da ithalatınkinden düşük seyrettiğini , dolayısıyla fiyat makası üstünden yoksullaştığını gösteriyor.

Sanayi, Türkiye’nin dış ticaret fotoğrafının ana belirleyicisi. İthalatın önemli kısmı sanayi için yapılıyor. İhracat ise neredeyse tamamen sanayi ürünlerinden oluşuyor. Toplamda bakıldığında , 2010’un ilk 11 ayında ihracat 112 milyar doları bulurken ithalatın 180 milyar dolara yaklaştığını, dolayısıyla 68 milyar dolarlık bir açık verildiğini görüyoruz. Sanayinin küçüldüğü 2009’da ithalat ve ihracat da düşmüş, dolayısıyla ikisinin arasındaki açık 39 milyar dolara inmişti. Oysa kriz öncesinde bu rakam 70 milyar dolardı. Yeniden büyüme yaşanan 2010’da da neredeyse 70 milyar dolarlık açığa geri dönüldü.

Daha da önemlisi, Türkiye birim ithalatı fiyatı, birim ihracat fiyatından daha hızlı artmış görünüyor. Örneğin 2010’un 3. çeyreğinde miktar olarak ihracat yüzde 5 artarken ithalat yüzde 15 artmış. Yani 3 katı. Fiyatlara gelince görülüyor ki, ihracatın birim olarak fiyatı yüzde 1,5 artarken yapılan ithalatın birim fiyatı yüzde 7’ye yakın artmış. Yani, Türkiye, sanayi üretimi için hem daha çok ithalata yönelmiş hem de bu ithalatı daha yüksek fiyatlardan yapmış. Buna karşılık limanlardan gönderdiği mal miktarı daha düşük kalmış hem de birim ihracatını daha ucuz fiyatlara yapmış. İşte bu sanayinin yoksullaşma pahasına büyümesi demektir.

Türkiye sanayisi, bunu ancak işçisini ucuza çalıştırarak, devletten örtülü-açık bazı destekler alarak yapabiliyor. Sanayi işçileri, 2008 ücretleri ile çalıştırılırken enflasyonun götürdükleri ile birlikte yüzde 11 reel gelir kaybına uğradılar. Sanayinin yeniden büyümesini daha az işçi ile yaparak istihdamsız büyüdüğünden hiç söz etmedik bile…Devletin bu yoksullaştırıcı büyümeye verdiği desteklerin parasal ifadesi ise ayrı bir araştırma konusu.