Karşı Gazete’de Kutlu Esendemir’in sorularına verilen yanıtlar…

Türkiye, AKP ve Gülen Cemaati arasında esen sert fırtınayı ve 17 Aralık operasyonu sonrası ortaya saçılan rüşvet görüntülerini konuşuyor. Gün geçmiyor ki; bu yolsuzluk ve rüşvet ağına ilişkin telefon kayıtları internete düşmesin. Yazar Mustafa Sönmez, Türkiye’nin önde gelen ekonomistlerinden. Geçen hafta çıkan, “AKP-Cemaat: Çatışmadan Çöküşe” kitabıyla son dönemde yaşananlara mercek tutan Sönmez’le, yolsuzluk ve rüşvet çarkını ve bu “çatışmalı” dönemi  konuştuk.

Yıllarını Türkiye ekonomisine kafa yormuş bir yazar olarak, Halk Bankası Genel Müdürü Süleyman Arslan’ın evinden çıkan ayakkabı kutularına konan milyon dolarları görünce ne hissettiniz?

AKP kendini dokunulmaz hissedecek kadar fütursuzlaştı. Arkasında çok büyük açıklar, boşluklar bıraktı. Günün birinde bu açıklardan çok kontratak yiyecekti. Ayakkabı kutusu vakası patlayınca da, “İşte film başladı” dedim kendi kendime; “Cemaat harekatı başlattı.” İçinde Halkbank geçen bir skandal benim için sürpriz olmadı. İran’dan doğalgaz alımı ve bunun bedelinin banka üstünden döviz olarak ödenmesine ABD’nin koyduğu ambargoyu aşmak için Halkbank üstünden yapılmış görünen altın ihracatı kılıklı transfer, eninde sonunda ayağınıza dolanacaktı. O nedenle şaşırtmadı.

Bir bankanın genel müdürü neden evinde 4.5 milyon dolar para tutar?

Normalde tutmaz. Ama ortada normaller değil, anormaller var. Ama bu anormallikleri, normal gibi yaşayan bir egemenler takımı var. O paraya kim ne kılıf bulursa bulsun, o para Zarrab ya da Sarraf, her kimse, kaynaklı bir rüşvet parası. Yok bağışmış, İmam hatip parasıymış, utanmazca yalanlar, kılıflar. İçinde Halkbank’ın, onun genel müdürünün de olduğu bir dolap söz konusu. Ne kadar üstünü örterlerse örtsünler, günün birinde hikaye bütün açıklığıyla ortaya çıkacak. Hatta saklanan Ali Babacan gibi aktörler de ortaya çıkacak.

Neden Babacan?

Çünkü Halkbank, doğrudan Ali Babacan’a bağlıyken bu kadar dolap dönerken Ali Babacan nasıl sütten çıkmış ak kaşık gibi ortalarda, biri gelip anlatsın, anlayalım…

Eski İçişleri Bakanı Muammer Güler’in oğlu Barış’ın evindeki para sayma makinesi, kasalar ve babasının sorusu üzerine, “Evde 1 trilyon var” sözleri, sizin için nasıl bir ipucunun ifadesi? 

Pervasızlık, hatta insanı çileden çıkaran bir meydan okuma… Kendilerini o kadar dokunulmaz görüyorlar ki, telefonlarının dinlenmesi ihtimaline rağmen, “Kimse bize birşey yapamaz” havası egemen. “Bu babalar ve oğulları, bu tezgahın nasıl içinde, ne yapıyor bunlar?” diye düşünmeden edemiyor insan. Tabii biraz kafa yorunca anlıyorsunuz. Rüşvet çarkının içinde aslında, “Kamu görevlisi” statüsünde bakanlar, Başbakan var. Ama devreye en yakınlar, oğullar alınmış, kestaneleri ateşin üstünden onlara aldırıyorlar.

Niçin çocuklar?

Tedbir olsun diye. Suç ortaya çıkarsa rüşvet sayılmayacak. Neden? Çünkü rüşvet olması için üstünde para yakalananların kamu görevlisi olması gerekiyor. Ama işsiz, güçsüz ya da işleri bu tezgahın bir parçası olmak olan oğullar yakayı ele verirlerse, kılıf hazır: “Hediye almış olamaz mı?” Nasıl baba bunlar, insan kendi öz evladını böyle işlere koşar mı?

Reza Zerrab sizce nasıl bir figür?

Belli ki, çekirdekten yetişme. ”Fahişe ile memurun bahşişini peşin ödeyeceksin” dersini dedesinden alacak kadar çekirdekten yetişme… Hep altın işinin içinde olmuş. Uluslararası transferlerde kolaylıklar temin etmek için bağlantılar kurmayı ve onun gereği rüşvetleri, hediyeleri -buna kadın temini dahil- bulup buluşturup adrese teslimi gayet iyi bilen, kaz gelecek yerden tavuğu sakınmayan, tam anasının gözü bir figür. Ama tekin de değil. “Gerektiğinde satarım hepinizi” diyecek kadar da pazarlıkta usta bir figür.

Zerrab, Başbakan ve Kabine için çok makbul bir işadamı. Kendisi bu kudreti hangi ilişkiler ağı üzerinden kurmuş olabilir?

Anlaşıldığı kadarıyla,  Zarrab, İran devletinden bir tür mültezimlik işi almış. “Transfer edemediğiniz alacaklarınızı ben hallederim. Altına dönüştürüp ülkeme ihraç etmiş gibi gösteririm. “Buna yardımcı olacak bakan, başbakan , tüm ilişkileri ayarlarım. Bahşişlerini veririm. Ülkemin alacağını transfer eder, zahmetimin karşılığını da alırım” diye. İran hükümeti, bu dolabın az çok farkında. Alacağın transferi için kurulan tezgahın, sadece İran alacakları için kullanılmadığı, başka kara paraların aklanmasında da kullanıldığı anlaşılıyor. Operasyon tamamlansaydı, fotoğraf ve öteki bağlantıların tümü ortaya çıkabilirdi ama şimdilik üstüne toprak örttüler.

Şimdilik mi?

Evet. Şişman kadın sahneye çıkmadı henüz ve o çıkmadıkça opera bitmez; bilirsiniz.

Zerrab’ın, eski Bakan Zafer Çağlayan’a armağan ettiği 700 bin dolar’lık satin, konuşulan milyar dolar arasında doğal karşılanması gerekmiyor mu?

Aslında ben bu rüşvet çarkının kişilere özel, bal tutanın parmağını yaladığı, tutamayanın havasını aldığı bir tezgah olduğuna inanmıyorum. O saat de dahil olmak üzere alınan tüm rüşvet ve avantalar, Başbakan’ın bilgisi dahilinde ve rüşvet havuzunun kayıtlarına giriyor. Belki çok azına gözy umuluyordur. Kimse Recep Tayyip Erdoğan’dan habersiz hediye, rüşvet alamaz.

Neden?

Çünkü bunu göze alamazlar. Tüm ganimetlerin oğlunun (Bilal Erdoğan) katipliğini yaptığı bir merkezde toplandığını düşünüyorum. Tayyip Erdoğan’ın, Güler’e, Çağlayan’a, oğullarına, Egemen Bağış’a avanta koklatacağına inananların aklına turp sıkarım. Bağımsız, adil  bir yargılama olsa göreceğimiz manzara, son derece iyi kayıt kuyut altında olan bir rüşvet havuzudur.  Başka birşey değil.

İbrahim Tatlıses, “Rıza hırsızsa ben de hırsızım” diyor. Ebru Gündeş, kameralar önünde ağlayıp, “mağduriyet gözyaşları”nı kitlelere yayıyor. Bu noktada yaratılan algı, sizin tarafınızdan nasıl okunuyor?

Bunlar da çetenin tabak yalayıcıları, suç ortakları değil mi? Bunca ortaya saçılan şeye hırsızlık demeyeceğiz de neye diyeceğiz? Cemaat’in Ergenekon, Balyoz gibi entrikalarda kurduğu komploları, sahtecilikleri biliyoruz. Ama bu bahiste, bu rüşvet bahsinde sahteciliğe gerek yok ki. Bunları zaten biliyorduk.

Ne gibi?

Yıllardır inşaat furyasından, kamu ihale kurumundan kaçırılan devlet harcamalarından, özelleştirme furyasından, yandaş medya yaratmak için deveyi hamuduyla götürmelerden bu iktidarın, çevresinin paçasından yolsuzluk aktığını herkes biliyordu. Ama bağımsız yargı yoktu. Güçlü muhalefet yoktu. Denetim mekanizmaları işletilmiyordu, bu yolsuzluklar ortaya çıkarılamıyordu. Şimdi Cemaat’in kapışma saati geldiğinde Erdoğan’ın yumuşak karnına  indirdiler yumruğu. Yolsuzluklara belli bir süre göz yumanlar, şimdi hesap sormanın aracı yaptılar ama olsun. Biz herkesin ne olduğunun, kimin kimle ne hesabı olduğunun başından beri farkındayız. Ama, şu an ortaya dökülen pislikler, açığa çıkan tezgahlar bizi daha çok ilgilendiriyor.

İnternete düşen ve Erdoğan’a ait olduğu ileri sürülen telefon kayıtlarında, Başbakan’ın ekonomi algısına dair nasıl ipuçları elde edindiniz?

Başbakan’ı ve yakın çevresini, başından beri ekonomi, ekonominin geleceği ilgilendirmiyor. Bir ekonomi vizyonu yok Erdoğan’ın. O birçok şey gibi ekonomiyi de araç olarak görüyor. Ulaşmak istediği İslami rejime hizmet edecek bir araç. 2001 krizinden son derece elverişli bir ekonomik miras aldı. Üstüne dünya konjonktürü yüzüne güldü. Bütün bu imkanlarla Türkiye’ye tarihinde olmadığı kadar yabancı para girdi. Doğrudan yatırım, borsaya girişler, kredi biçiminde. Önceki 20 yılda 43 milyar dolar girmişken bunların döneminde yılda 40 milyar dolar, toplamda 400 milyar dolar girdi.

Bu paraların akibeti ne oldu?

Hovardaca kullandılar. İnşaatı özendirdiler. Havacılığı özendiriler. AVM’ciliği özendirdiler. İhracat yapmış görünüp misliyle ithalat yaptılar. Tarımda bile bile ithalatçı yaptılar ülkeyi. Bütün bunların üstünden avantaları alıp, “örtülü ödeneğe” parallel, bir örtülü parti bütçesi düzenlediler ve rejim inşası için tepe tepe kullandılar bu paraları. Sonunda kendilerini bölgesel güç sanıp ABD’nin tepesini attırdılar. Ali Babacan önceki gün bir demeç vermiş. “Geçen yıl 2,5 milyar dolar bağış yaptık muhtaç ülkelere” diye. Oysa biliniyor ki, devletin 120 milyar dolar, özel sektörün 260 milyar dolar dış borcu var. Ayranın yok içmeye ne bağışı yapıyorsun?

Bir medya patronunun, Başbakan’ın kendisini azarlaması üzerine gözyaşlarını koyuvermesi sizi de üzdü mü?

Beni üzdü, evet. Fanatik bir Beşiktaşlı olarak ayrıca üzdü. Erdoğan Demirören, bildiğim kadarıyla Beşiktaş’ta kaleci kazağı giyecek kadar Beşiktaşlı. Oğlu Başkanlık koltuğunda oturdu. Baba, perde arkasından, oğlu önde durarak Beşiktaş’ı yönettiler.  Daha doğrusu borca batırdılar. Bunlarla böyle bir kesişmemiz olduğu için çok üzülüyorum. Hatta utanıyorum.  Sen, İstiklal Caddesi’nde, projeye aykırı olarak, yerin altına bilmem kaç kat, üstüne bilmem kaç kat eklersen, Ağa Camii’ni bile çatlatırsan, otoriteye rehin düşersin. Peşin peşin yuları kaptırırsın. Sonunda adam da senin üstünde böyle tepinir, aşağılar, ağlatır.

Bu ses kayıtlarıyla birlikte yeni sözcükler hayatımıza girdi. Örneğin, Bilal Erdoğan’ın 30 milyon avro’yu,  “sıfırlayamaması.” Sıfırlamak nedir hocam? 

“Sıfırlamak” demek şu: “Çalıntı malları üstümüzde yakalamasınlar. Kılıflar bul. Emanetçiler bul. Minareyi çalmıştık, kılıfı ihmal ettik. Elini çabuk tut, kılıf bul” demek. Fakat ne para birikmiş ki, o kılıfa sok, bu kılıfa sok, gece gündüz didin, yine sonu gelmiyor kardeşim. “Sıfırladık, elde 30 milyon avro kaldı” diyor hâlâ oğul. Havuz problemi gibi: İki musluktan akanları bir muslukla boşaltmaya kalksan tabi ki havuz bir türlü boşalmıyor… Sıfırlanamıyor. Ortalıkta  suç delilleri ile duruyorlar işte.

———–kutu———–

AKP’yi aşağı çeken sadece Cemaat değil, sokak muhalefeti

 “AKP-Cemaat: Çatışmadan Çöküşe” adlı yeni bir kitabınız henüz piyasaya çıktı. Çatışmadan önce AKP ve Cemaat, hangi ekonomik olgularda buluşmuştu? 

Milli Görüş’ten dönme AKP’yi,  Cemaat ile koalisyona sokan ekonomik boyut, ikisinin de neoliberalizme imanları oldu. Milli Görüşçüler, önceden Erbakan tarzı ekonomiye iman etmişlerdi. İçe kapalı, AB ile, Batı ile bütünleşmeye karşı İslam ortak pazarını savunma, IMF ile uyuşmama, içeride TÜSİAD’ı hasım görme gibi. AKP, Milli Görüş gömleğini çıkarırken, bu ekonomik rotadan da ayrılıp, tam da Gülen Cemaati’nin benimsediği küreselleşme, neoliberalizm, özelleşme, metalaşma, ticarileşme eksenine konuşlandı. Böylece ortak bir zeminde buluştular. Bu, tabii ekonomik boyut, uzlaştıkları başka zeminler de oldu.

AKP ile Gülen Cemaati arasındaki çatışmanın ana dinamiklerinde neler mevcut ?

AKP’nin 11 yıllık tarihinde bir yükseliş, bir de düşüş dönemi var. Yükselişini hazırlayan koşullar, onun inişinde de etkili oldu.

Tüm fırtına Hükümet’in dershanelerin kapatılması kararının ardından mı koptu?

Dershaneler, çok yönlü bir çatışmanın halkalarından biri. AKP’yi inişe geçiren diğer boyutlarla birlikte büyük resmi görmek ve çatışmayı yerli yerine oturtmak gerekiyor. Şu an AKP-Cemaat çatışması ön planda ama AKP’yi aşağı çeken başka dinamikler de var.

Nedir bunlar?

1-Dış desteğin zayıflaması, ABD’nin “ılımlı İslam” formülünden vazgeçmesi, Bölgesel güç vehmine kapılan Erdoğan’lı AKP’yi “çizmesi.”  2- Artan otoriterleşme ve başkanlık eğilimleri ile iktidardan dışlandıklarını hisseden Fethullah Gülen Cemaati’nin direnci ve çatışma. 3- Dış kaynakla büyümenin yarattığı cari açık kırılganlığı, dünyada değişen parasal iklime uyumsuzluk. 4-  Özgürlüklerine sürekli kısıtlama getirilen her sınıftan muhalifin sokağa çıkışı ve Gezi İsyanı; artan Kürt muhalefeti ve cesaretlenen CHP. Cemaat, bugün ABD adına da çatışıyor. Ama AKP’yi aşağı çeken sadece Cemaat değil, sokak muhalefeti, Kürt muhalefeti ve Cemaat ile birlikte davranan CHP-MHP muhalefeti de var. Tabii ki, AKP üstünde, artık yönetemediği ve çıkmaza soktuğu ekonomik sorunlar yumağının basıncı da var.

Share

comments feed

MUSTAFA SÖNMEZ  Hürriyet Daily News

March/03/2014

The founding cadre of the Republic of Turkey was not exactly fond of foreign capital. It was believed that the role of the imperialist games was central in the collapse of the mighty Ottoman Empire. In the 1930s, they started business by removing the concessions such as in ports, telephone, gas and railroads granted to foreigners and taking over the establishments. Foreign capital legislation was quite conservative and the republican cadre was extremely shy in the usage of foreign debt from Western countries. One would not at all expect such a cadre to sell immovable property to foreigners or tolerate the sale of land, house or buildings. As a matter of fact, this strict legislation continued until the 2000s. The Justice and Development Party (AKP) government that came to power in 2002 tried frantically to prove itself to everybody, both domestically and internationally, on neoliberal matters. It absolutely did not restrain itself in privatization projects and it liberalized the relevant legislation on the sale of real estate to foreigners in 2003. Well, what happened then? Were the sales of property as high as expected?

Worth $25 billion 

In 2003, the year after the AKP came to power, the amount earned from sales of real estate to foreigners was below $1 billion. In the following years, and after the changes in the legislation facilitating sales, this figure went up and in 2013 it reached $3 billion sales, nearing $25 billion as a total.

When it is considered that the income obtained from privatizations during the AKP government era is $50 billion, the $25 billion entering the country through property sales to foreigners is remarkable. However, when you compare the same value to exports and tourism revenue, then the performance might not look too significant. Exports during 2003 and 2013 approached $106 billion annually. In this situation, the foreign exchange obtained through real estate sales to foreigners was 2.2 percent of that obtained through exports.

While property sales to foreigners in the form of housing, land and offices over 11 years reached $25 billion, this corresponds to 13 percent of the tourism revenue that amounts to $196 billion during the same period. During the 11 years in question, the year when the ratio of property sales was the highest against tourism revenue was 2006 with 21 percent.

Housing 

The Turkish Statistical Institute (TÜİK), in the statistics that it has started issuing since 2013 about home sales, collects sales to foreigners in a separate headline. According to this, in 2013, out of the total of 1,157,000 unit sales, 12,181 were sold to foreigners. This corresponds to little more than 1 percent of total house sales.

In January 2014, house sales were 88,000 units; out of this total, 1,207 units were sold to foreigners. In other words, the rate remained at 1 percent again. According to TÜİK data, out of the total sales of approximately 12,000 units to foreigners in 2013, more than half of them took place in Antalya. In Istanbul, 2,447 units were purchased. Other provinces and districts where foreigners bought apartments and houses were Aydın’s Kuşadası district, and the provinces of Muğla, Mersin and Bursa.

Legislation 

Real estate sales to foreigners were made possible as of July 19, 2003, by amending Article 35 of the Land Register Law. This arrangement paved the way for a significant boost, especially in certain coastal provinces, in construction and real estate activities. Foreigners were highly interested particularly in resort constructions and sales in coastal provinces.

In the property owned by foreigners in the past 11 years, Antalya  (especially Alanya) has a share of around 30 percent, Muğla 14 percent, Istanbul 11 percent and Aydın (especially Kuşadası) 11 percent.
Out of the total real estate that was sold to foreigners, 51 percent was sold to Germans, 10 percent to the British and another 10 percent to Austrians. Out of the total, 5 percent belongs to the Greeks. In other words, three quarters of all sales have been made to four European country citizens.

On the other side of the medallion, constructions to meet foreign demand has caused plunder, unplanned urbanization and environmental problems, especially on our coastal strip in the south.

The unregistered management of property bought by foreigners in our coastal cities and their usage to obtain unregistered tourism revenues is another area that has been subject to criticism.

Share

comments feed

MUSTAFA SÖNMEZ – Hürriyet Daily News- Feb.17/2014

Turkey further integrated with the world economy through foreign trade after November 2002 when the Justice and Development Party (AKP) came to power. In 2003, with $47 billion in exports and $69 billion in imports, Turkey’s foreign trade volume was $116 billion, amounting to 38 percent of that year’s national income.

With the rapidly increasing foreign trade volume of recent years, integration has strengthened, but the foreign trade deficit has also grown. The year 2013 ended with $152 billion in exports and $251 billion in imports. This means a foreign trade volume of $403 billion, and if the year’s national income is calculated at $800 billion, it would mean foreign trade equals half of the national income. In other words, from 2003 to 2013, the rate of foreign trade to national income has risen from 38 percent to 50 percent. This is actually a very rapid integration.

However, all those years that have passed have also revealed that despite integration through foreign trade increases, the foreign trade deficit has not been reduced. The foreign trade deficit of $22 billion in 2003 was 7.2 percent of the national income. In 2013, the foreign trade deficit, which is nearing $100 billion, will be no less than 13 percent of Turkey’s 2013 national income. In other words, as the integration increased, the foreign trade deficit has multiplied; correspondingly, the current account deficit has continued to increase.

Balance problems

Ultimately, the problems stem from the fact that there are only nine exporting sectors to the 17 that are net importers. The most important sectors that make Turkey a net importing country are energy, chemicals and basic metals, predominantly iron and steel.

Turkey is extremely foreign-dependent in energy. While crude oil and natural gas imports reached $36 billion in 2013, together with coke, refined oil products, and lignite, these imports had reached $55 billion and constituted 22 percent of the total $251 billion in imports. While these sectors exported $8 billion, their net imports totaled $47 billion. If we take the average of the five years between 2009 and 2013, then the average is around $42.5 billion. The bill is rising with each passing day.

Chemicals and the basic metals industry of predominantly iron and steel constitute the two other net import sectors. In metal and chemicals, which contain a series of items from medicine to chemical raw materials used in several sectors, there were only $25 billion in exports in 2013, despite $69 billion in imports. These two sectors have conducted net imports of $44 billion.

The average imports of these two sectors in the period between 2009 and 2013 have been $54 billion; their exports, on the other hand, have reached $25 billion. Thus, their average net deficit over five years totaled $29 billion annually. Among them, the iron and steel industry stands out as an intensely energy-consuming sector. Thus, its net importing feature is more prominent.

In 2013, while the demand for medical and optical instruments and computer products resulted in a net import of nearly $8 billion, the sector encompassing machinery and equipment, as well as the communication and apparatus sector including TV and cell phones, conducted $6 billion in net imports. In previous years, this section of imports was much lower.

Another net importing sector is agriculture and animal husbandry. Turkey was not able to feed itself between 2009 and 2013, meaning it lost an average of $2 billion a year in net foreign currency.

While the numbers for the automotive sector were close, Turkey still displayed slight losses over the period, importing $19.4 billion worth of goods in 2013, versus $18.2 in exports. Its net average foreign currency loss between 2009 and 2013 was $700 million.

The nine sectors that made net exports sold $65 billion worth of goods abroad, while importing just $30 billion, thus making a net $35 billion in foreign currency.

At the top of the sectors that have gained foreign currency are the ready-wear apparel, textile and food sectors. The ready-wear apparel sector earned a net of $10 billion in foreign currency in 2013, while the textile sector neared $9 billion in earning, versus around $5.2 billion for food.

Other sectors that have earned foreign currency include furniture, ceramics-cement, metal goods and rubber and plastic products.

In 2014 when the economy is expected to grow only around 1 or 2 percent, it is hoped that there will be a drop in imports and a relative rise in exports in connection with the hike in the foreign exchange rate.

It may be expected that the automotive sector may also join the net exporters in the event that imports decrease in the sector and foreign orders increase. If the same is also experienced in appliances and other durable consumer products, then Turkey’s foreign trade deficit, which has reached $100 billion, may continue to drop more.

As such, the current account deficit may also decrease a little in connection with the low growth rate, dropping to as much as 4 or 5 percent of the national income.

Share

comments feed

Ekonomiyi en iyi tahlil eden isimlerden Mustafa Sönmez, Metro Gazetesi’nden Banu Kibar ile yaptığı söyleşide, Türkiye’ye giriş yaptığının altını çizdiği ekonomik krizi, Türkiye ekonomisini, anlaşılır bir dilde, madalyonun diğer yüzünden anlattı.

Banu KİBAR/METRO GAZETESİ

Bugünlerde ülke gündemi, doların yükselişinin azalmasıyla birlikte farklı alanlara kaydı. Ancak ekonomi, her daim hayatmızın içinde olduğundan uzman ekonomist Mustafa Sönmez ile krize giriş yapan Türkiye’nin durumunu irdeledik.
İlk kitabını öğrenciyken yazan ve şu an 20’den fazla kitabı bulunan Sönmez’in deneyimlerine, araştırmalarına dayanarak geçmişten geleceğe, yerelden globala uzandık. Mustafa Sönmez, bize, çoğu zaman karışık bulduğumuz Türkiye ekonomisini anlaşılır bir dilde anlattı.

“TÜRKİYE YAZIK EDİLMİŞ, KÖTÜ YÖNETİLMİŞ BİR ÜLKE”

Türkiye bulunduğu coğrafi konum itibariyle tarım, turizm, sanayi, lojistik gibi birçok bakımından şanslı bir ülke. İmkanlarını, miraslarını nasıl kullandı?

- Zaman zaman iyi yönetilmiş gibi gözükse de 90 yıllık tarihine total olarak baktığınızda bugün daha farklı bir yerde olabilirdi. Mesela peşinde koştuğu Avrupa Birliği’nin çok daha erken bir üyesi rahatça olabilirdi. Hem Müslüman bir ülke olarak hem de kendi özellikleri itibariyle birliğe çok farklı bir Avrupa rengi katabilirdi. Bu anlamda imkanları kötü kullanılmış bir ülke. Bugün geldiği yer itibariyle baktığınızda bu avantajları, imkanları gerçekten erozyona uğramış, yazık edilmiş.

Tarım:
Bir tarım ülkesiyken şimdi yılda 8 milyar dolar tarım ürünü, canlı hayvan ya da hayvan ürünü ithal eden bir ülke durumuna gelmiş. Pamuk, buğday ülkesiyken pamuk, buğday ithal eder durumda. Tarımına sahip çıkamamış bir ülke.

Turizm:
Turizmine baktığınızda, İtalya’sından İspanya’sına kadar ülkeler, turizmden ciddi bir katma değer üretip geçim sağlarken, Türkiye’de turizm yoksullaştıran bir turizm. Bir endüstri geliştirilmiş ama çok ucuza satan, harcamayan insanların geldikleri, konakladıkları, ‘kum, deniz, güneşi’ satan ama bir dizi kültür varlığını satamayan bir ülke durumunda.

“SON 10 YIL, DIŞARIDAN GELEN PARANIN İNŞAATA, İÇ TÜKETİME GÖMÜLDÜĞÜ BİR DÖNEM”

Sanayi:
Cumhuriyet dönemiyle iyi kötü adımlar atılmış ama arkası getirilememiş. Arkasında daha çok Batı’nın dağıttığı rolleri kabullenip onu çok zorlamayan, arkasını getirmeyen, çok çabuk vazgeçen bir ülke olmuş. Giderek bütün rekabet gücünü de yitirmeye başlamış. İşin kolayını bulup dışarıdan gelen parayı inşaata, iç tüketime gömmüş bir ülke durumunda. Bu son 10 yıl özellikle böyle bir dönem.
Birçok ülke için her biçimde yani kredi olarak, doğrudan yatırım olarak ya da borsaya dışarıdan paranın gelmesi bir fırsat. Yılda 40 milyar dolarlık bir kaynak akışı. Ama bunun kullanıldığı yer itibariyle baktığınızda döviz üreten, dolayısıyla döviz açığını daraltan bir ekonomi olmak yerine çok düşüncesizce bu parayı iç tüketimde kullanan, insanlara da tüketimi, borçlandırmayı özendiren, sonunda bugün itibariyle çok hızlı bir çıkmaza sürüklenen bir ekonomi durumunda.

DOĞRU BİLİNEN YANLIŞLAR

Belirtmiş olduğunuz olumsuz tabloya karşın, halka, son 11 yılda ekonomide olumlu ilerlemeler kaydedildiği iletildi. Tüketim toplumu psikolojisinde ilerleniyor, orta sınıfın oluşumundan bahsediliyor. Bu durumu nasıl yorumluyorsunuz?

- Burada bir yanılsama var. Servet ve gelir toplumun alt katmanlarına dağılmış değil. Yaygın bir söylem, evet Türkiye’de orta sınıfın oluştuğu üzerine. Böyle bir şeyin gerçekliği yok. Türkiye’de iş yapabilecek nüfusun ancak yüzde 51’i iş gücüne katılabiliyor. Evlerde oturan yaklaşık 12 milyona yakın ev kadını var; çalışabilecekken çalışmayan ev kadını statüsünde duran. İş gücüne katılan kadınların ancak üçte biri iş bulabiliyor. Gençler arasında işsizlik yüzde 25’leri buluyor. Resmi olarak 3 milyon dolayında işsiz var. Belli istatistiklere göre işsiz sayılmayan ama iş olursa çalışırım diyen bir 2 milyon nüfus daha var. Yani 5 milyon işsiz nüfus eve hiç gelir götürmüyor demek.
Gelir adil dağılmıyor. Devlet, vergi ve harcamalar üzerinden bu bölüşüme doğru müdahaleler yapmıyor. Geliri yeniden bölüştürmede başarılı değil. Sosyal politika vs. adı altında yaptıkları hedefine ulaşmıyor. Bölgeler arasında büyük dengesizlikler var. Doğu Anadolu, Güneydoğu Anadolu değil sadece, Doğu Karadeniz, İç Anadolu sürekli göç veren ve kan kaybeden bölgeler.

Olumlu olan kısmı neresidir?

- Son on yılda yaşanan, olumlu gibi gösterilen şeylerin bir yanı şöyle doğru; dışarıdan Türkiye’ye para girdi. Sadece Türkiye’ye değil, Türkiye benzeri ülkelere de dışarıdan bir kaynak akışı oldu. Bu ülkeler içinde Endozenya’yı, Filipinler’i, Hindistan’ı, Güney Afrika’yı, Brezilya’yı, Polonya’yı sayabiliriz. Bunlara dış sermayenin tercih ettiği ülkeler olarak yükselen ülkeler de deniyor.
Doğru yerde kullanılmadığını eleştirsek de, mesela inşaatta kullanıldı diyoruz, inşaatta kullanılsa da bir yere para girişi orada bir iş sahası yaratmış oluyor. Bir anda gelen dış kaynakla beraber ekonomide bir hareketlenme yaşandı. İnsanlar iş buldular. Biraz daha iş sahibi olarak eve ekmek girdi.

“PARA GİRİŞİNİN BU HÜKÜMETLE BİR İLGİSİ YOK”

Olumlu sayılan para girişini şu anki hükümet mi sağladı?

- Bu hükümetle ilgisi yok. Türkiye 2001’de bir kriz yaşadı. 2001 krizinde, Ecevit koalisyonu zamanında ekonominin iki tane kırık bacağı vardı; biri kamu maliyesi (bütçe), diğeri banka. O dönemde çok ağır reçetelerle, Kemal Derviş ve IMF işbirliğinde bütün bu kırık bacalar onarıldı. Ekonomi, o anlamda kamburlarını düzeltmiş oldu. Bu içeriden bir gelişme oldu. Yani AKP iktidarı hazır buldu önünde. Dış dünyada da para bolluğu vardı. Dolayısıyla bu ikisi birbiriyle çakıştı.
Yine 2001 krizi sırasında özelleştirme kanunları çıkarıldı. Özelleştirme önünde hiçbir engel kalmadı. Bunları icra etmek AKP’ye kaldı. Dolayısıyla içeride ve dışarıda çakışan iklim, yabancılar açısından Türkiye’yi de yatırım yapılabilecek bir ülke durumuna getirdi. Arkasından para akışı devam etti.

Bu olumlu durum nasıl olumsuz sonuçlara döndü?

- Bu paranın geldiği kadar nerede kullanıldığı önemliydi. Hata, burada bu paranın döviz kazandıracak sektörlere kanalize edilmemesiyle başladı. İhracatçı sanayiciye ya da daha kaliteli turizmciye, yani daha döviz kazandırıcı faaliyetlere bu para aksaydı daha doğru işler yapılmış olurdu. O yapılmayıp inşaat, haberleşme, cep telefonu operatörlüğü, sivil havacılık gibi iç tüketime yönelince, bunlar yanlış şeyler değil, bunların da talepleri var ama siz sonuçta aldığınız dövizi kazanamayacaksanız o zaman açığa düşersiniz. Türkiye, şu anda o durumda. 375 milyar dolar bir dış borç stoğu var, bunun üçte ikisi özel firmaların.
Dolayısıyla doğru kullanılmamış bir kaynak. Kaynak gelince halka yansıması nasıl oldu? Halk bir taraftan iyi kötü bir iş buldu. Yüksek ücretli olmasalar, sendika, sözleşme vs. hakları kullanmasalar bile hanede bir kişi daha çalışmaya başladı. Kırdan kente göçen kadınlar, şehirde düşük de olsa bir iş buldular. Böylece eve gelir girdi. Tüketim imkanı arttı.
Yanı sıra bankacılık sistemi dışarıdan temin ettiği bütün bu dış kaynakları, içeride tüketici kredisi olarak halka kullandırdı; konut, otomobil, ihtiyaç kredileri, herkese 2-3 kredi kartı… Ama bu sonuçta borçlanma. Dolayısıyla başbakanın sözünü ettiği otomobil, evde mobilya yenileme sevdası, taksite girerek, borçlanarak sağlandı.

Bu durum nasıl devam edecek?

- Bunun sürmesi mümkün değil. Nitekim yavaş yavaş kredi kartına taksit sayıları azaltılmaya başlandı. Çünkü yapılan dolu dizgin borçlanma iç tüketime dönük. İç tüketimdeki üretim ithalata bağlı. Döviz kazandırmayan bir durum. Cari açığı büyüten tehlikeli bir durum. Daha fazla büyümemesi için ekonomiyi, talebi yavaşlatma dolayısıyla taksitleri azaltma yapıyorlar.
Daha önemlisi bu yıldan başlayarak bu borçların ödenmesinde bir sorun olacak mı olmayacak mı? Çünkü firmaların aldığı borçların önemli bir kısmı, önümüzdeki 12 ayda ödenmesi gereken borçlar. Şimdi bir de Türk lirası değer yitirince döviz borçlarının TL karşılıkları çok ciddi bir yük oldu firmaların sırtlarında. Bir dizi firmayı zorlayacak. Firmalar zorlanınca, bu durumu işyerlerine yansıtırlar. Maliyetleri düşürmeye, işçi çıkarmaya başlarlar. Çıkarılan işçi belki kredi borcunu ödeyemez. Bu da yeniden banka sistemine döner. Çünkü banka sisteminin kredilerinin dörtte biri, tüketici kredisi olarak plase edilmiş vaziyette. Zincirleme bir tatsızlık yaşanabilir.

“YEREL PARALARIN DEĞER KAYBI TAMAMEN AMERİKA’DAKİ GELİŞMELERLE İLGİLİ”

Son aylarda kendini iyiden iyiye hissettiren olumsuz ekonomik gidişatın Gezi eylemleriyle başladığı vurgulandı. Dolarda Gezi sürecinden 17 Aralık yolsuzluk operasyonuna kadar yüzde 15’lik bir artış görüyoruz. 17 Aralık sonrası ise, dolardaki artışın Gezi sürecinden daha hızlı geliştiğine şahit olduk. Ekonomi üzerinde halkın eylemlerindense politik süreçte yaşananlar daha etkili oldu diyebilir miyiz? Gelişmeleri nasıl yorumluyorsunuz?

- Evet, tam öyle oluyor. Bir kere yerel paraların Türkiye dahil olmak üzere değer kaybı tamamen Amerika’daki gelişmelerle ilgili. Amerika’da FED, Merkez Bankası, para politikasını sıkılaştırmaya karar verdiğinde bu şu demektir: Yavaş yavaş orada bir ekonomik büyüme geçişi olacak, faizler biraz yükselecektir. Bu da yabancı yatırımcılar için iyi haberdir. Çünkü Amerika ekonomisi, daha güvenli bir limandır. Bu haber Mayıs ayında duyulunca, Türkiye dahil olmak üzere bütün ülkelerden yabancı para çıkışı söz konusu oldu. Yabancı para çıkışı ya da gelmeye niyetli paranın gelmekten vazgeçmesi demek, ülkedeki dolar hacminin daralması demek, dolar hacmi daralınca fiyatı yükselir. Dolayısıyla bunun Gezi süreci ile ilgisi yok.

“GEZİ SÜRECİNDEKİ MÜDAHALESİYLE HÜKÜMET KENDİ AYAĞINA SIKMIŞTIR”

Yalnız, Gezi sürecinden dolayı hükümetin prestij kaybı ve bundan dolayı yatırımcı gözünde imajının düşmesi gerçeği var. Bunun Gezi direnişini yapanlarla ilgisi yok, hükümetin haklı bir protestoya ve gösteriye polis şiddetiyle karşılık vermesi gibi bir nedeni var, hükümetten kaynaklanıyor. Hükümet bununla kendi imajını, dış algısını ciddi ölçüde zedelemiş, bir anlamda ayağına sıkmıştır. Şimdi gittiği her dış gezide sürekli olarak Haziran direnişindeki polis şiddeti kendisine soruluyor ve sıkıştırılıyor.
Bir ülkede siyasi iktidar imaj kaybına uğrarsa, o yabancılar açısından eksi nottur. Buna bir de 17 Aralık yolsuzluk operasyonu eklendi. Burada da iktidar, yargıyı soruşturmalar konusunda özgür bırakmak yerine bunu bir komplo olarak niteleyip soruşturmaların üstünü örtme çabası içinde. Bu, artı bir dış imaj kaybına yol açmış durumda. Ve bir belirsizliği de davet etmiş durumda. Bunlar hep yabancı sermayedarları kaçıran şeylerdir.

“HÜKÜMET YABANCI PARA GELMEZSE EKONOMİNİN DÖNMEYECEĞİNİN FARKINDA”

Türkiye’nin IMF borcunun bitmesi tüm dış borçlarının bitmesi gibi sevinçle yansıtıldı. İran’a ödeme kolaylığı için yapılan altın ihracatı sayesinde, cari açığın olduğundan düşük çıkması da yine olumlu bir gösterge sayıldı. Bunlar aslında gerçekten farklı ekonomik yansıtmalar oldu. Önümüzde neler göreceğiz?

- Hükümetin şöyle bir telaşı var, şunun farkındalar, yabancı para gelmezse ekonomi çarkı dönmüyor. O nedenle ne yapıp edip yabancıları tekrar ikna edip çıkan varsa gelsin, gelmekte tereddüt eden varsa da onların tereddütlerini giderelim diye çok da gerçekçi olmayan bir tablo sergilemeye çalışıyorlar.
Yabancılara tahdit getirmeyiz, çıkmak isterseniz çıkarsınız diyorlar, Maliye Bakanı, ‘Mart ayıyla beraber her şey süt liman olacak’ diyor. Başbakan, dışarıda ‘Gezi hadisesini şiddete çevirdiler’ diye kulplar bulmaya çalışıyor, yolsuzluklara komplo, paralel devlet söylemleriyle yokmuş gibi bakıyor. Ama bunların bence, büyük bir kısmı doğru değil. Yabancılar da çok iyi biliyorlar, dışarıdan takip ediyorlar zaten.
Onun ötesinde Türkiye’nin kırılganlığı var. Bu politik kriz ek unsur oldu. Bu politik kriz çıkmasaydı bile, Türkiye ekonomisi dış borçlarını çevirmede, büyümesi için gerekli kaynağı bulmada, o kaynağı yerine koymada çok önemli problemlerle karşı karşıya. Çünkü döviz üreten bir ülke değil. Tersine, ihracatını bile ithal girdiyle yapan yani ihraç ettiği konfeksiyonun kumaşını, ipliği bile ithal eden bir durumda. Bu sebepten döviz kuru yükseldiği halde ihracat artmadı. Türkiye, önemli politik ve ekonomik sorunlarla 2014 yılına girdi. Çatışmaların bu yıl seçim yılı olması nedeniyle daha da ivmelenmesi söz konusu. Bir belirsizlik, kavga hali devam ediyor.

“TÜRKİYE, YILDA 7 MİLYAR DOLAR CEP TELEFONU, LAPTOP İTHAL EDECEK BİR ÜLKE DEĞİLDİR”

Peki yabancı yatırımlara bağlı bir Türkiye’den içte halkın daha bilinçli olduğu, tasarrufa yöneldiği bir duruma geçmek hayal mi?

- Hayır değil. İki türlü olabilir. Bir yandan tasarrufları artırıcı bir çaba içerisine girersiniz, bir yandan da dış kaynağı daha akılcı kullanırsınız. Yani birdenbire olmaz. Türkiye, her halükarda büyümeyi gerçekleştirmek için dış kaynağı kullanmak zorunda.
Tasarrufu nasıl artıracaksınız? Çılgın tüketimi durduracaksınız. Türkiye, yılda 7 milyar dolar cep telefonu, laptop ithalat edecek bir ülke değildir. Bu durumda üretime dönüp tasarrufu özendirmek lazım. Vergi mekanizması yoluyla gelir dağılımını adilleştirmek gerek. Biraz daha yüksek gruplardan vergi alıp kamu maliyesini güçlendirerek yol almak mümkün.
Harcamalarda gereksiz asker, polis harcaması ya da bir dizi müteahhidi zengin edecek inşaatlar yapmamak gerek. Eğitime önem vererek işgücünü geliştirmek gerek. Dış kaynakta burada sıfırdan elini taşın altına koyan, sanayi, hizmet sektörlerini geliştiren, istihdam yaratan, ihracat yapan, vergi üreten bir yatırımcıyı çekmek gerek.

Şu anki hükümet böyle bir yol izleyebilir mi?

- İzleyemiyor. Bence bu hükümet çok önemli bir inişe geçti. Hükümetin, hem dış dünya gözünde bir güven kaybı söz konusu hem de içeride çok ciddi bir toplumsal kutuplaşmaya yol açtı. Bunu toparlaması kolay değil. Türkiye’nin yeni bir uzlaşmaya ihtiyacı var. Bu hükümet, özellikle bu başbakan buna çok ehil değil.

“TÜRKİYE HER ANLAMDA EN KIRILGAN ÜLKE”

Türkiye gibi olup da değişik yönde ilerleyen ülkeler var mıdır?

- Brezilya, çarpıcı olarak çok farklıdır. Gezi olayları sırasında orada da gösteriler patladı. İnsanlar ‘Bunca fakirlik varken neden Olimpiyat ve Dünya Kupası organize ediyorsunuz’ dediler. Cumhurbaşkanı çıkıp ‘Haklı protestolardır’ dedi ve polis şiddeti uygulanmadı. Brezilya gelen dış kaynağı daha akıllıca kullanıyor, bize göre cari açığı çok daha düşüktür. Çok daha hızlı büyüyen bir ekonomidir.
Güney Afrika ekonomik göstergeleri Türkiye’ye benzemesine karşı, politik olarak çok demokrattır. 11 farklı dilin konuşulduğu, resmi dil olarak kabul gördüğü, en azından politik olarak insanlara özgürlük alanı açmış bir ülke. Hindistan keza.
Türkiye kendini hem politik hem ekonomik olarak ciddi biçimde daraltmış, sorunlara boğmuş bir ülke. Türkiye her anlamda en kırılgan ülke.

Klasik soruyla bitirelim isterseniz. Dolar ve faiz ne olur?

Dolar artma eğilimindeydi. Artan dolarla hükümetlerin baş etmesi kolay değildir. Bunun panzehiri olarak da faizi yükseltme durumundalar. Faizin yükseltilmesinden imtina ettikleri için dolar yükselişini sürdürdü.
Küçük tasarruf sahipleri için böylesi zamanlar biraz da kumardır. Bilemezsiniz hangi noktası almak için doğrudur, hangi noktada satmak gerekir. Bugün 2,25’tir, düşmüş gibi görünür gider alırsınız ama bir bakarsınız yarın 2,15’e düşmüş, yanlış yerden almışım dersiniz. Bir zaman sonra 2,30’a çıkar, neden sattım dersiniz. Borsa da öyledir. Hem dolarda hem borsada bir risk, bir kumar vardır. Altında da durum aynıdır. Ama faiz öyle değildir. Adı vardır. Şu kadar süre içerisinde şu kadar para verilecektir denir. İnsanların paralarını koruma kaygıları varsa onu bir faize bağlayarak, enflasyondan korumaya çalışabilirler.

Share

comments feed

Fren tutmayan dövize karşı Merkez Bankası’nın faiz silahına davranmasıyla birlikte, yeni bir sayfa açıldı. Daha doğrusu Türkiye yeni bir ekonomik iklime girdi. Bu iklim, uzun, zorlu bir kış demektir. Kışın kaç ay, kaç mevsim süreceği, hem içerideki hem dışarıdaki gelişmeler bağlıdır.

Faizdeki şok artışı izleyen günlerde,  doların pes etmeyip TL ile kedi –fare oyunu oynaması, yaşanacak kışın çetinliğine bir işarettir.

Şok faiz kararının alındığı Çarşamba sabahı, erken öten horozlar, Merkez’in dünyada ana aktör durumuna geçtiğini, Türkiye’deki bu önemli adımın her yerlerde konuşulduğundan, FED’i bile gündemden düşürdüğünden söz ettiler. Ama spekülatörler işbaşındaydı, gün boyu Merkez ile oynadılar, doları bir düşürüp bir çıkarıp iniş-çıkıştan dünyanın parasını götürdüler. Merkez’in bu kedi-fare oyunu karşısında bir şey yapamayacağını biliyorlardı. Merkez, faiz kurşununu zaten sıkmıştı, ikincisine hemen davranamazdı, dövizle müdahalede ise eli zayıftı, rezervleri epeyi tüketmişti.

FAİZ- DÖVİZ…

Faiz kararı sonrası 2.16 TL’ye kadar inen dolar, günü 2.25 TL ile kapadı, ertesi gün de pek boyun eğmedi . Bu, gidebildiği kadar gidebilir, hatta Merkez’i ikinci bir faiz artırımına bile zorlayabilir.

Merkez’in faiz silahına rağmen istediğini hemen alamamış olması, içerideki büyük kırılganlıkla olduğu kadar, dünyada olan bitenle de ilgilidir. Bir kere büyük cari açık, üçte biri kısa vadeli olmak üzere büyük dış borç yükü gibi etkenler, Türkiye kapitalizmi “Niye en kırılgan?” sorusunun karşılıkları. Buna bir de diğer yükselen ülkelerde olmayan politik kırılganlığı ekleyin. Tarihinde görülmemiş bir politik krizi yaşıyor Türkiye ve nereye gittiği belli değil. Yabancı yatırımcı yargının şamar oğlanına çevrildiği hukuksuz bir ülkede olduğuna uyanmış. Burada daha fazla durur mu? Hem niye dursun, dışarıda birçok alternatif varken!… İşte, ekonomik kırılganlığa eklenen bu politik kırılganlık, 127 milyar dolarlık sıcak paraya ,“şimdi çıkma zamanı” dedirtiyor.

Yabancıların çıkışının boyutları henüz bilinmiyor. Ama sürecektir. Çünkü bütün dünyada bu çıkış var ve çıkanlar ABD’nin güvenli 10 yıllık tahvillerine kapağı atıyor, şimdilik. ABD’de faizler yükselmese de “güvenli liman orası…

Yabancı sıcak paranın sadece Türkiye’de değil, benzeri diğer “yükselen ülkelerde”, yani Brezilya, Hindistan, G.Kore, Endonezya, Polonya’da gösterdiği reaksiyon, çıkmak ve FED’in hızlandırmaya başladığı yeni para politikasına uygun olarak ABD’ye demirlemek. “Yükselen ülkeler”, bu kaçışı ya da geri duruşu aşmak için faiz yükselterek sıcak paraya  “kur yapıyorlar” . Türkiye, bu faizle yarışta en geride kalan oldu. Öncesinde Brezilya, Hindistan, Endonezya, son olarak G.Afrika faiz artırarak yabancıyı tutmaya-içeri çekmeye çalışıyorlar. Ne kadar işe yarayacağını bekleyip görmek gerek.  

Türkiye’nin durumuna dönersek, yükseltilen faizlere, hatta ikinci, belki üçüncü faiz artışlarına rağmen dolarda arzu edilen noktaya geri dönülemeyebilir. Hem içeridekiler çıkar, hem yeni gelişler azalırsa dolar, 2.25-2.35 TL gibi bir yerde asılı kalabilir. Faiz ve dövizin birbiriyle çatışmasının ekonomide büyük bir soğuk hava dalgasına yol açacağı açıktır. Nitekim, bu uzun kış, Türkiye ekonomisi için küçülme anlamını taşıyacaktır.

YENİ HEDEFLER

Orta Vadeli Program(OVP) hedeflerinin hepsi yeniden tanımlanacaktır. Merkez Bankası zaten enflasyonda ilk revizyonu yaptı. 2014 için yüzde 5,3 olarak belirlenen enflasyon hedefini yüzde 6,6’ya çıkardı. Burada kalmayacağı, iki haneye gidebileceği bile söylenebilir.

OVP’de 2014 için büyüme hedefi yüzde 4 öngörülmüştü. Yüksek faizle birlikte daralan iç talep, iç tüketim, büyüme ivmesini de geriletecek. Büyümenin yıllık yüzde 1-2’de kalma ihtimali yüksek. OVP’de yüzde 9,4 olarak öngörülen işsizliğin de çift haneye çıkması, yüzde 12’yi görmesi şaşırtıcı olmayacak. OVP’de örtülü olarak 2014 ortalama dolar kuru 1.98 TL olarak öngörülüyordu. Bu hedef hayal. Düşük büyüme, buna bağlı olarak düşük ithalat talebine rağmen dolar kurunun 2.20 TL’nin altına düşmeyeceği söylenebilir. Yüksek faiz, düşük büyüme, ithalatı, oradan kaynaklanarak cari açığı da aşağı çekebilecek ve OVP’de 55,5 milyar dolar olarak öngörülen yıllık cari açık daha düşük ve cari gelir/milli gelir oranı da  yüzde 6,4’olarak tanımlanan hedefin altında, örneğin yüzde 5’lere kadar düşebilecek.

Küçülme, uzun ve soğuk bir kış demektir ve alt-orta sınıfları bir kez daha okkanın altına itecektir. Bunun seçim-sandık sürecine etkileyeceği de açık. 

VEDA ZAMANI

Sevgili Merdan Yanardağ’ın daveti üzerine 22 Mart 2013’ten bu yana, yani 10 aydır, haftada 5 gün bu köşede yazıyorum. Bu, 10 ayda 200 yazı eder. Bir hayli emek, fedakârlık… Yurt’a vedamı twitter hesabımdan duyurmuştum. Görmeyenler için aktarıyorum; “Nisan 2013′ten bu yana haftada 5 gün yazdığım Yurt gazetesindeki yazılarıma 1 Şubat’ta son veriyorum. Gazete ödeme güçlüğü yaşıyor, neden bu. Yurt ile uygar bir biçimde sözleşmemizi sonlandırdık. Yurt gibi projelerin yaşaması gerek. Ama profesyonel işletmecilik olmadan olmuyor.”

 Herkese esenlikler diliyorum:

Share

comments feed

 Merkez Bankası, haftanın, hatta ayın baş aktörü oldu. Döviz başını alıp gittikçe gözler Merkez’i aradı, ne olacak diye…Önceki gün 2.40 TL’ye yaklaşan dolar yeniden Merkez’i müdahaleye çağırdı. Yapılan açıklamada para kurulunun gece yarısı olağanüstü toplanacağı gibi bir haberle döviz geri itildi ve 2.30 TL’ye kadar düşürüldü. Siz bu satırları okurken Merkez Bankası’nın, gece yarısı kararı da açıklanmış  olacak. Nasıl bir karar olduğunu ve işe yarayıp yaramayacağını göreceğiz. Biz dün başladığımız hükümete mektubu sürdürelim;

 Muhterem Başbakanım,

Muhterem Bakanlar;

17 Aralık 2013 şimdiden “Büyük yolsuzluk ve rüşvet operasyonu”nun yapıldığı tarih olarak kayıtlara geçti. Bu tarih itibariyle bir siyasi kriz yaşandığı malumunuzdur. Büyüklerimizin “paralel devlet”le mücadele  olarak nitelediği ve bu tarihe kadar “Hocaefendi” olarak sayıp sevdiğimiz o şahsın cemaati ile yaşanan büyük gerilim, ekonomiyi de gerdi. Ben buna, “Politik krizin ekonomik krizi tetiklemesi” diyorum müsaadenizle…Tarihe böyle geçsin isterim. Şimdi burada artık bizim Merkez Bankası olarak elimizden gelenler, takdir edersiniz, çok sınırlı kalmaktadır. Neden derseniz şöyle izah edeyim;

Bir kere bu politik risk, bela bir şeydir. Malum, biz yeterince tasarruf yapamayan bir ülkeyiz. O nedenle yabancıların tasarruflarını kullanırız. Yani onlardan borç alırız, yalvar yakar, gel yatırım yap, deriz. Borsamızdan hisse al, deriz. Bu yollarla gelen yabancı para bizim ekonomimizin dönmesi için çok önemlidir. Bu parayı kaçırmamak, ürkütmemek gerekir. Nazlıdır bu para. Bir tek bize muhtaç değildir, gideceği koca bir dünya var.Çin’den Afrika’ya Asya’dan Amerika’ya her coğrafya onun. Nereden en yüksek faizi, kârı,rantı sağlıyorsa, oraya gider.

Değerli Büyüklerim;

Yaşanan ve hızla tırmanan politik krizde yargı odağa oturdu. Malumunuz Cemaatten olduğu anlaşılan  hakimler, savcılar bu yolsuzluk iddiaları ile uzun uzun hazırlık yapmışlar, dinlemeler, takipler yapmışlar.17 Aralık’ta bunları dünya aleme, medya vasıtasıyla ballandıra ballandıra gösterdiler. Halkbank genel müdürünün evinden çıkan 4,5 milyon dolar dolu ayakkabı kutuları, bakanların oğullarının evlerinden çıkan 6 çelik kasa, para sayma makinesi…Bunları göstermedikleri kimse kalmadı…Dahası, ikinci operasyona hazırlanıp Sayın başbakanımızın değerli mahdumları Bilal Bey’e de uzanan, 7 değerli işadamımızı da içeren bir çete iddialı operasyon için düğmeye basmaya hazırlandılar ki, muhterem Başbakanımız müdahil oldu. Yargıyı, emniyeti hallaç pamuğu gibi attı. Bu menfur operasyonun önü kesildi. Dahası, HSYK denilen o kuruma da zamanında müdahale edildi.

Gelin görün ki, bütün bunları, bu bizim pek ihtiyacımız olan yabancı sermayenin Avrupalı, Amerikalı politikacıları, “demokrasiye, erklerin bağımsızlığına müdahale, yolsuzlukları örtbas etme” diye anlıyor. Onlar böyle anlayınca yabancı sermaye de geri duruyor. Dikkat buyurunuz; TÜSİAD Başkanı Yılmaz bile ortaya çıkıp, “Vergi cezası veya başka türlü cezalarla şirketler üzerinde baskı kuran, ihale yasası onlarca kez değişen bir ülkeye yabancı sermayenin gelmesi mümkün değildir”demedi mi? Dedi. Siz yabancı yatırımcı olsanız ne düşünürsünüz? Yahu, bu memlekete yatırım yapıyorum ama yarın mahkemelik bir durum olsa, bunlarda bağımsız yargı yok ki, kendi hakimlerine savcılarına iş gördürür bizi ofsayta düşürmezler mi, bakın, kendi patronları bile uyarıyor, diye düşünmez misiniz?

 Değerli Başbakanımız,

Sayın Bakanlar;

İşte bu siyasi krizin neticesidir ki, artık daha az yabancı yatırımcı gelmeye başlamıştır.Tabii, FED’in para sıkılaştırma kararının da etkisi var, ama gerçekten musluklar tıslamaktadır. Dikkat buyurunuz; 2013’ün yaklaşık 60 milyar dolarlık döviz açığını, yani cari açığını, yabancı para girişi ile karşılayamadık, yastık altından İsviçre Bankalarında filan zulalanmış dövizleri (biz buna net hata noksan deriz) kullanmak zorunda kaldı herkes.Neredeyse 10 milyar dolar böyle geldi. Eskiden öyle para gelirdi ki, cari açığı da kapatır kalanı döviz rezervlerine yığardık, kara gün için lazım olur diye. Şimdi hem yastık altı zulaları patlatıyoruz hem de rezervden harcıyoruz, yine de yetişemiyoruz. O zaman da ne oluyor? Dövizin fiyatı yukarı vurdukça vuruyor. Bakın bu 17 Aralık öncesi 2.04 TL idi dolar. Mayıs’tan bu yana yüzde 15 artışta tutmuştuk. Ama ne zaman ki, yolsuzluk,  şu bu lafları çıktı, yabancı ürktü , öteki dövizle ödemem var, şimdiden tedarik yapayım deyip döviz aldı, beriki TL’de niye kalıyorum, kendimi güvenceye alayım, dedi. Derken bir de baktık olmuş dolar, 2.20 TL, durmadı , 2.30 TL ve dün 2,40 TL. Bir ay kadar bir zamanda yüzde 15’in üstünde kayıp; Mayıs’tan bu yana yüzde 30 kayıp!…Ne yaptık, müdahil olduk 27 Ocak’ta; hemen ilan ettik,  “Yarın gece para kurulunu olağanüstü topluyoruz” diye. Gece saat 12’de de kararımızı açıklayacağız dedik…Herkes tahmin etti, “Bunlar, faiz silahını çekecekler” diye ve hemen 2.30’un altına  indirdik dolar ateşini.

Muhteremler;

Faize alerjiniz var, biliyoruz. Faiz lobisi bu işleri yaptırıyor diyorsunuz, herkes biliyor. Ama TL’ye, enflasyonu geçecek bir faiz vermez iseniz, herkes parasını güçlü paraya çevirip orada kalmak istiyor. Faizden kaçıp dövize sığınınca, döviz yükseliyor. Dolarda her 10 puan artışın tercümesi enflasyonda 1,5 puan artıştır. Yani dolar 2.20 iken 2.30 TL’ye çıkarsa, bilin ki, bu yüzde 5,5 olan enflasyonu yüzde 7’ye çıkarmak demektir bu. Bununla baş edemeyiz. Allah muhafaza, ya da muhafazanallah, iki haneli enflasyon rayına bir geçersek çıra gibi yanarız, toplamak hiç kolay olmaz.

Şimdilik biraz faiz olsun koklatarak doları yatıştırdık, milleti dolardan TL’ye geçirdik ya da bekleme odasına aldık, ama lütfen söyleyin, bu politik kriz ne olacak? Bundan sonrası ne olacak? 30 Mart’a daha 2 ay var. Siz tepedekiler vuruştukça paranın huzuru kaçıyor. Huzuru kaçan dolara sığındıkça biz faizi artırmak zorunda kalacağız. Herkes işi gücü dondurdu. Yatırım yapılmıyor. Herkes memleket nereye gidiyor bir bakayım, halinde. Bu işin bir de Mart sonrası Cumhurbaşkanlığı seçimi, ardından genel seçimi var. Bu kargaşada çok endişeliyiz muhteremler çoook.

Siz daha iyisini bilirsiniz, ama en iyisi yargıyı özgür bıraksanız yolsuzlukları özgürce soruştursa, aklansak milletçe, seçimler özgür, adil bir ortamda yapılsa, centilmence bir seçim yarışı olsa…Tabii, siz daha iyi bilirsiniz, ama bunları yapmazsak itibar yerden zor kalkar, yabancılar zor gelir, yabancılar gelmez ise de bizim sırtımız yerden zor kalkar, bilesiniz, milletçe sürüm sürüm sürünür birbirimize gireriz, bilesiniz.

Hörmetlerimizle…

Share

comments feed