Bu yılın üçüncü  çeyreğinde (Temmuz-Eylül) ekonominin yüzde 4,4 büyüdüğü açıklandı. Ocak-Eylül dönemini, yani 9 ayı alırsak büyüme yüzde 4. Ekim-Aralık dönemi ise 2014’ünün Mart ayı sonunda açıklanacak. Beklenti, 2013 için yıllık büyümenin yüzde 3,5 dolayında olacağı yönünde. Hedef neydi? Yüzde 4. Demek ki hedefin altında olacak. Ama mesele bu değil. Mesele bu büyümenin de tıpkı geçmiş yıllarda olduğu gibi, yine iç pazara dönük olması, döviz kazandırmayan, tersine döviz harcatan olması, sonuçta da cari açık kamburunu azaltmayıp artırması. Hem de geçen yılınkinin 2 puan üstünde, yüzde 8’e çıkarak…

CARİ AÇIKTA ARTIŞ…

Bakın, 9 ayın büyümesi ne tür bir kaliteye, ya da kalitesizliğe sahip. İlk 9 ayda üretilen mal ve hizmetleri alt alta koyup bunu dolara çevirdiğinizde, milli gelir  2012’nin 9 ayında 584 milyar dolar iken bu yılın 9 ayında 620 milyar dolar olmuş. Peki, aynı dönemde verilen döviz açıkları, yani cari açık ne olmuş? 2012’nin 9 ayında 35,7 milyar dolar, bu yılın Kaynak: TCMB ve TÜİK veri tabanı     ilk 9 ayında ise 49 milyar dolar. Büyüme arttıkça, döviz açığı da artmış. Neden? Çünkü, büyüme, yani mal ve hizmet üretimi ithal girdiye       bağımlı, ekonominin çarkı hızlandıkça ithalat daha hızlı artıyor.

Kaynak: TCMB ve TÜİK veri tabanı

İhracat, ithalatın hep gerisinde kalınca dış ticaret açığı büyüyor. Turizm, taşımacılık vb. hizmetlerden gelen döviz,  açığı kapatamayınca, üstelik, yabancıların gelir, kâr transferleri de açığa eklenince, döviz açığı daha da büyüyor. Nitekim bu yılın ilk 9 ayında 49 milyar doları bulunca, 9 ayın milli geliri olan 620 milyar dolara oranı da yüzde 7,9’u, yuvarlak olarak yüzde 8’i bulmuş oluyor. Bu, gelişmiş ve Türkiye benzeri “yükselen ülkeler” arasında çok yüksek bir oran. Hatta böyle bir cari açığı olan ülke yok.

Böyle bir cari açık büyüklüğünü çevirmek için kaynak bulmak artık zorlaştı. Bu kaynak, daha çok borç olarak bulunuyordu ama özellikle Mayıs ayından bu yana, dış kaynak girişi hızla yavaşladı.

NE OLACAK?

Böyle bir cari açık, Türkiye’yi küçülmeye zorlayacak. Çünkü bu, aşırı ısınma, cari açık, bakın geçmişe göre yeniden, nereden nereye tırmandı…

Kaynak: TCMB ve TÜİK veri tabanı     

Cari açığın tavan yaptığı yıl, 2011 idi. Toplamda 75 milyar doları geçmiş, milli gelire oranı da yüzde 9,7’ye çıkmıştı. Büyümenin yüzde 2,2’ye çıktığı 2012’de bile oran yüzde 6,2 olmuştu. Bu yıl ise 9 ayda yüzde 8, yılın tamamında yüzde 7,5’un altı pek mümkün değil. Böyle bir açık yine dudak uçuklatıcı.

İşte bu nedenle, Ekim başında hükümet, tüketici kredilerine ve kredi kartlarına bir kelepçe vurdu. Bankaları, tüketiciye kredi kullandırma ve kredi kartı ile borçlanma konusunda kuşattı. Bankalar sızlandılar ama mecburlar uymaya. Aksi taktirde borçlanarak ithalata dayalı iç tüketim artıyor ve cari açık bu iç tüketimle daha da tehlikeli bir yere gidiyor.

NEREYE HARCANDI?

İlk 9 ayın büyümesine ailelerin,  biraz da devletin harcamaları kaldıraç olmuş. Devletin hem mal alımları hem de yatırım harcamaları azalmamış. Ama özel sektör yatırımda hız kesmiş ve yatırımlar  9 ayda yüzde 1,4 gerilemiş.

Aile harcamalarında başı “ulaştırma harcamaları” çekmiş. Bunu siz otomobil alımları diye okuyun. Devamında beyaz eşya, mobilya, elektronik ürünlerine para harcamış hanehalkı. Tabii ki önemli kısmını da borçlanarak. Ekim ayı sonu itibariyle hanelerin tüketim kredisi ve kredi kartı üstünden  borç bakiyelerinin 321 milyar TL’yi bulduğunu geçerken hatırlatalım. Aileler, otomobil ve dayanıklı malların ardından mutfak harcamalarını artırmışlar , giyim harcamaları, seyahat harcamaları artmış. Sonuçta ellerindeki gelirlerini ve borçlandıkları ile harcamaktan pek geri durmamışlar. Ama, 2014’te buna devam edebilecekler mi? Zor. Bir kere bankalara , muslukları kıs, emri gitti. Dahası faizlerin yükselmesi gündemde. Bu da borçlanmayı zorlaştıracak. 2014’te bol keseden iç tüketimle büyüme şansı epeyi daralıyor . Seçim yıllarında bu tüketime dayalı “tatlı hayat”ı sürdürmek zorlaşacak. Döviz kuru, ABD’deki gelişmelere bağlı olarak fırlayabilir, bunu önlemek için faiz silahı kullanılırsa-ki öyle olacak gibi- o zaman yükselen faiz ile ekonomi biraz daha büzülebilir. Bu da daralan iş, artan işten çıkarma, düşecek gelirler ve ödenemeyecek borç taksitleri demek.

Bakın, büyüme isimli parıltılı ipek halının altından ne çöpler birikmiş…

Share

comments feed

 AKP rejiminin ‘tatlı hayat’ döneminde, özellikle TÜSİAD’da örgütlü büyük sermaye, döviz kazandırmaktan çok, döviz harcatan iç pazara dönük birikim politikalarına sesini çıkarmadı. Kemal Derviş-IMF işbirliğinde 2001 krizi aşıldı.Ama bu, topluma büyük bedeller ödetti. Enkazın kaldırılmasının ardından bu ekonomiye dış kaynak akışının sefasını sürmek ise AKP’ye ‘kısmet’ oldu.  İrili ufaklı bütün sermaye de, akan dış kaynaktan nasiplenmenin derdine düştü. Bu arada, çeşme akarken testimizi doldurmaya bakalım, telaşıyla RTE ve çevresinin her tür hukuksuzluğunu, politik tezgahını, Cemaat ile birlikte otokratik bir rejimin tuğlalarını örüşüne kayıtsız kaldılar, sindiler.

Ya bugün ? Bugün ise  TÜSİAD’da örgütlü büyük sermaye, ekonominin girdiği ve fenalaşacak darboğazdan hayli endişeli, ama geçmiş ola…TÜSİAD Başkanı Muharrem Yılmaz, 5 Aralık’ta bir toplantıda tıkanmayı özetliyordu; “Dış talepten büyümeye önemli bir katkı beklemek mümkün değil. İç talebe yönelik atılacak adımlarda da cari işlemler sorunuyla bağlantılı olarak sınıra gelinmiş durumda.”

 TÜKETİME FREN…

 Her mevsimin bahar olacağını sanan AKP’nin ekonomi yönetimi, içine girdiği döviz darboğazını biraz olsun hafifletmek, çöküşü zamana yaymak için, kredi kartlarından tüketici kredisine musluk kısmaya, tüketimi frenlemeye çabalıyor. Ekonominin AKP döneminde yılda ortalama yüzde 5 gibi önemli bir büyüme kaydettiğini “teslim eden” sol liberal iktisatçı tayfa, oluk oluk giren yabancı kaynağın ne kadarının büyüme için kullanıldığını, büyümenin kalitesini, dış kaynağın ne kadarının çarçur edildiğini sormuyor bile…Oysa, hiçbir dönemde görülmedik bir sermaye akışının sınırlı bir kısmı büyüme için, yani ülkede mal ve hizmet üretiminin artışı için kullanıldı. Çok daha fazla istihdam artırıp işsizlik azaltacak fırsat ayağa gelmişken ve Türkiye benzeri birçok Asya ülkesi ihracata dönük, döviz kazandırıcı bir kulvara yönelirken AKP rejimi iç pazara , hele ki, İstanbul rantına, inşaata gömülmekten başka bir beceri sergileyemedi.

 İKİ DÖNEM

Nasıl bir fırsatın tepildiğini görmek için, AKP öncesinin dur-kalklı, sıkıntılı 10 yılını, AKP rejiminin karnesi ile kıyaslamak yerinde olacak.

Türkiye’nin daha çok bir kamu maliyesi çukuruna düştüğü 1990’lı yıllarda, yavaş da olsa “sıcak para” akmaya başlamıştı Türkiye’ye. Ama o yabancı kaynak, üretim yerine daha çok, yerli para sahipleri gibi yüksek faizli devlet kağıtlarına yatırım yapıyor, bir anlamda kamu açıklarının finansmanında kullanılıyordu. Yine de Türkiye, yabancılar için yeterince çekici değildi, üstelik 1990’ların ortalarında baş gösteren Asya krizi, ardından patlayan Rusya krizi, Türkiye benzeri ülkelere dış sermaye girişini  iyice azaltıyordu ve Türkiye ekonomisi de yaşadığı 1994 krizinin ardından geçici büyüme, sonrasında 2001 krizine götürecek stres birikimi yaşıyordu. Siyasetteki kaos ise cabası.

Kaynak:TCMB ve TÜİK veri tabanı

Biri 1994, diğeri 2001 olmak üzere iki negatif büyüme yaşanan bu dönemde yıllık milli hasılanın dolar değeri 233 milyar dolardı. İç tasarrufları zaten sınırlı olan Türkiye’ye, bu dönemde yabancı kaynak girişi de sınırlı kalınca ve daha çok kamu açığının finansmanı için kullanılınca hem büyüme hem de buna bağlı olarak cari açık düşük seyrediyordu. Dönemin yıllık cari açık tutarı 700 milyon dolarda, yıllık milli gelire oranı da yüzde 1’in altında kalıyordu.

Ama 2001 krizi sonrası yaşadığı operasyonlarla Türkiye, yabancılar için münbit bir toprak durumuna geldi. Zaten dünyadaki likidite bolluğu yeni adres arayışındaydı. Özelleştirme vitrinine konulan kamu varlıklarıyla, IMF testinden geçmiş ekonomisiyle iş yapılacak ideal ülkelerden biri gibi görünen Türkiye’de , üstelik tek parti iktidarı vardı, ABD ve AB arkasında duruyordu. Beklenen oldu, hızla sermaye girişi gerçekleşti.

Kaynak:TCMB ve TÜİK veri tabanı   

2003-2013 döneminde yıllık milli gelir pasta büyüklüğü 621 milyar dolara çıktı. Ama ne pahasına? Yıllık cari açığın ortalamasının 35 milyar dolara çıkması pahasına. Önceki 10 yılda cari açık yıllık 1 milyar dolar bile değildi

SÜRDÜRÜLEMEZ

2003-2013 döneminde yıllık ortalaması 36 milyar doları bulan, yine yıllık ortalama milli gelire oranı yüzde 6’ya yaklaşan bir cari açık ile yaşama cambazlığı artık sürdürülebilir görünmüyor. Gelen yabancı kaynak, tamamen büyümeye, hatta döviz kazandırıcı büyümeye kanalize edilemeyince, nereye gitti? Bir kısmının özelleştirmeler ve el değiştirmeler için geldiğini hatırlayalım. Bu yabancı kaynak, üretime katkı yapmaktan çok, üretim tesislerinin, satışa çıkarılan bankaların tapusunu devraldı. Dış kaynağın bir kısmı ile ise Merkez Bankası döviz rezervini tahkim etti. Bu sayede MB, el parasıyla döviz kuruna ayar vermenin imkanlarını genişletti.

Açık olan şu; bu el rüzgârıyla yel değirmeni döndürmenin artık sonuna gelindi. Rüzgârın yönü şimdi FED’in hazırlıklarıyla ABD’ye dönüyor. AKP’den  yana da esmiyor artık yel ve AKP uçurtması da yavaş yavaş yere doğru süzülüyor ; tabii ki  Türkiye’yi sürüklediği kırılganlıklarla baş başa bırakarak…Hovardalığın acısı çıkacak aheste, aheste…Bu kaçınılmaz.  

Share

comments feed

Bundan iki ay önce, Johannesburg’da, Capetown’da kime, “Mandela nasıl?” diye sorsam, yüzünü siyah bir bulut kaplıyordu. Kendilerini o kara güne, ölüm haberine hazırlamaya çalışıyorlardı ama pek başaramıyorlardı. Dokunsanız ağlayacaklardı, o haldelerdi. Mandela’nın nasıl büyük bir insan olduğunu, milyonlar için ne anlam ifade ettiğini , ancak halkıyla birlikte olunca daha iyi anlıyorsunuz. Bu, bütün büyük liderler için böyledir. Atatürk’ün büyüklüğünü en iyi Türkiye’de anlarsınız, Lenin’in büyüklüğünü Rusya’da, Mao’nun büyüklüğünü Çin’de, Gandhi’ninkini Hindistan’da, Che,’nin, Fidel’in büyüklüğünü Latin Amerika’da…

Sabırla, cesaretle, ama inancını hiç kaybetmeden, 27 yıl hapislerde çürütülmeye direndi ve sonunda siyahların özgürlük bayrağını burçlara taşıdı bu büyük insan. Yine de putlaştırmalara izin vermedi. Güney Afrika’da öyle dağ-taş her yerde göremezsiniz Mandela büstleri, heykelleri…Mücadelenin en sıradan, en isimsiz kahramanlarının içine katmıştır kendini. Toplumsal bir başkaldırının sıradan bir neferi olarak anılmak istediği anlaşılıyor.

MÜCADELE İKONU

G.Afrika gibi, yer altı,  yerüstü zenginlikleri bir avuç beyaz sömürgeci tarafından talan edilmiş, 11 farklı siyah kimliğin, kültürün yüzyıllarca yok sayıldığı, aşağılandığı  bir coğrafyada, beyaz egemenliğinde anti-apartheid mücadeleye yıllarca önderlik etmek, onu inatla, sabırla, cesaretle bir zafere taşımak, bu mücadelenin ikonu durumuna gelmek müthiş bir insanlık öyküsüdür. O öykünün adı bilge Nelson  Mandela’dır.

Eylül ve Ekim başında bu köşede, Güney Afrika ile ilgili 5 izlenim ve analiz yazısı kaleme almıştım. Onlardan birinde, G.Afrika’da en çarpıcı olan şeylerden biri, siyahların sömürgeci beyazlara karşı hiçbir zaman rövanşist, intikamcı davranmadıklarıydı.  Oysa öyle çok acılar çekmişlerdi, öyle yoksulluklara ve yoksunluklara maruz bırakılmışlardı ki, kuşaklar boyu sürmüştü bu ve yıkım, 20 yıllık siyah iktidarına rağmen henüz yeterince onarılamamıştı.

 ÖZGÜR KİMLİKLER

Güney Afrika’da hâlâ halkın önemli bir kısmı teneke evlerde sefalet içinde yaşıyor. Dünyanın en adaletsiz gelir bölüşümüne sahip ülke G.Afrika. İşsizlik yüzde 25’leri buluyor. Orta sınıfın oluşumuna izin vermemiş beyaz azınlık rejimi. İşgücüne henüz nitelik kazandırılamamış. Yine de yoksullar ama mağrurlar. Mandela ile ırkçı rejime son vermiş yeni Anayasa ve özgür seçimlerle eşit yurttaşlar durumuna gelmişlerdi. Artık kimliklerini , dillerini yaşayacak duruma gelmişlerdi.

Mandela gibi, ezilen halklara, kimliklere müzakere, barış dili ile mücadele yolu gösteren bir lideri, bütün dünya ödüllere boğdu. Anti-sömürgeci ve anti-apartheid görüşü ile dost-düşman herkesin gönlünü fetheden, 1993’te Nobel barış ödülünü alan , ABD Başkanlığı Özgürlük Madalyası ve Sovyet Lenin Nişanı da dahil olmak üzere 250′nin üzerinde ödüle layık görülen Mandela’ya bir ödül de 1 Türkiye vermek istedi.1992’de Turgut Özal’ın Cumhurbaşkanlığı sırasında dönemin hükümeti Mandela’ya “Atatürk Uluslararası Barış Ödülü”nün verilmesini kararlaştırdı. 1986 yılında verilmeye başlanan bu ödüle daha önce NATO eski Genel Sekreteri Joseph Luns, Japon Prensi Takahito Mikasa ve 12 Eylül darbesinin diktatörü Kenan Evren gibi isimler layık görülmüştü. Mandela, kendisine yakışanı yaptı;  ödülü reddetti. Yapılan açıklamada “Nelson Mandela bütün hayatını demokrasi, insan hakları ve baskılarla mücadeleye harcamıştır. ANC, Mandela’nın kendisine verilen ödülü kabul etmediğini ve Türkiye’yi ziyaret planlarının olmadığını açıklamak istemektedir. ANC’nin tavrının modern Türkiye’nin kurucusu, reformcu Kemal Atatürk’le ilgili herhangi bir olumsuzlukla ilgisi yoktur” denildi.

Atatürk isminin araç olarak kullanıldığı, aralarında Kenan Evren’in de olduğu demokrasi düşmanlarına verilen bu ödülü, Mandela’nın reddetmesi sürpriz sayılmazdı. Hele ki Kürtlerin kimliğinin inkâr edildiği,  faili meçhul cinayetlerin sıradan olaylar olarak yaşandığı bir dönemde…

DER Kİ…

 Nelson Mandela , sadece Afrika kıtası için değil, tüm ezilen halklar için, insanlık için bir bilge. Onun deyişleri birer altın öğüt olarak dilden dile dolaşıyor ve insanlık ailesine kalmış en büyük miraslar arasında. Mandela’nın büyük anısı önünde eğilirken, işte onlardan bir kaçı…

 ·        Yapılana dek, her şey, her zaman imkansız gözükür. 

·        Hiç kimse ten renginden, geçmişinden ya da dininden dolayı bir diğerinden nefret ederek dünyaya gelmez! İnsanlar nefret etmeyi öğrenirler ve eğer nefreti öğrenebiliyorlarsa o zaman onlara sevmeyi de öğretebiliriz.  Çünkü sevgi insan kalbine diğer hislerden çok daha doğal gelir.  

·        Ben acı çekmedim. Günü yaşamanın önemini ve yarını çok düşünmemek gerektiğini öğrendim.  

·        Cesaretin, korkunun eksikliği değil, karşısındaki zaferi olduğunu öğrendim. Cesur adam korkmayan değil, korkusunu fethedendir.    

·         Geri saflardan önderlik edin  bırakın diğerleri önde olduklarını sansınlar

·        Ben bir komünist değilim ama söylemeliyim ki; bizi onlardan başka da anlayan olmadı.  

·        Cesur insan korku nedir bilmeyen değil, korkuya galip gelendir. Büyük bir tepeyi tırmandıktan sonra, yalnızca tırmanılacak daha bir sürü tepe olduğunu öğrenirsiniz.    

·        Hapiste, zamanla yüz yüze gelirsiniz. Hayatta bundan daha korkutucu bir şey yoktur.“

·        Özgürlük için gökyüzünü satın almanıza gerek yok, Ruhunuzu satmayın yeter.

Share

comments feed

1 Aralık 2013’ü, ajandanıza yeni bir kilometre taşı olarak not edebilirsiniz. Bu tarih, Türkiye yakın tarihinde CHP için ve diğer politik aktörler için de önemlidir. CHP, resmen ABD tarafından davet edilmiş, dinlenmiş ve üzerinde bir iktidar alternatifi olarak çalışmaya değer görülmüştür. Artık, ABD seyahati sonrası yeni bir CHP dönemi başlıyor. Buraya nasıl gelindiğini ABD’den başlayarak analiz edelim.

 ABD’NİN ÇABASI…

ABD, yorgun, bir imparator. Küresel krizden daha fazla  yara almadan çıkmak için can simitleri kullandı, krizi yönetebilmek için toplumuna ve dünya halklarına ciddi faturalar çıkardı. Bu, ona belli mevziler kaybettirdi, ama o bunları taktik çekilmeler olarak gördü. Hegemonyasını, yükselmekte olan  Çin ve Rusya ile hatta İran gibi bir bölgesel güçle biraz olsun paylaşmaya itiraz edemedi. Siyaseten, saldırgan davranmadı, diplomasiyi öne çekti, örneğin Suriye meselesinde rakiplerle çatışmayı göze alamadı. Bunları biliyoruz.

Bu taktik geri çekilişin ardından şimdilerde gücünü konsolide etme hazırlığında. Ekonomik olarak, gevşettiği para politikasını, FED’in tahvil alımlarını azaltmaya başlamasıyla sıkılaştırma, oradan 2014’ten başlayarak istikrarlı bir büyüme ivmesi yakalama peşinde.  Devamında AB ile serbest ticaret anlaşmasına giderek onu da toparlama amacında. Japonya’yı bile  bu anlaşmaya katmak istiyor.  Tüm dünyanın da bu konsolidasyona uyum sağlamak için kendisine ayar vereceğini , dolayısıyla “kendi suretinde yeni bir dünya” nın mimarisini hayal ediyor.

ORTA DOĞU’DA…

ABD, sistemin merkezlerini yakın takipte tutarak iyice dağılmanın önünü almaya çalışırken , yükselen rakiplerin nüfuz alanlarını genişletmelerine fırsat tanımama çabasında da. Ayrıca, kainatın öteki coğrafyalarında olup bitenin de kontrolünün dışına çıkmamasına, hele ki devrim kazalarına uğramamasına gayret gösteriyor.

Orta Doğu alanında yükselen güçlerin alan genişletmesini önlemeye çalışırken Şiilere, hele ki El Kaide türü radikal İslam örgütlerine inisyatifi kaptırmamanın da çabası içinde. Türkiye ve Mısır örneğinden hareketle, 11 Eylül travmasının da etkisiyle yaptığı “ılımlı İslam”  tercihinin  artık çalışmadığını geç de olsa fark etti. Ilımlı İslamın yerini neyin alacağını henüz bilmiyor, ama sekülerliğe yakınlaştığı söylenebilir.

 ABD için AKP rejimi, bunca zamandır sadakatle yerine getirdiği işlevin, artık dışına çıkar halde.  Dış politikada Yeni Osmanlıcılık taslayarak çizmeyi aştı. Suriye, Mısır, Irak, İsrail sınavları hep hayal kırıcı. Ayrıca, iç siyasette de toplumu kendi biçtiği elbisenin içine tıkmaya zorlayarak kutuplaştırdı, sistem içi çelişkileri sisteme zarar verecek kadar uçlara taşıdı. Bu nedenle krizleri yönetemez hale geldiği için değişim geçirmek zorunda.

Bir dünya gücünün tek seçeneğe mahkum olması, ona sadece sıkıntı verir. Son 2 yıl bu çekilmez hal alınca, bir yandan AKP’ye değil aba altından, açıkça beyzbol sopası gösterildi. Gezi direnişi, ABD’yi de uyardı. Dış politikadaki hüsran ise alternatif yaratmayı iyice dayattı ve CHP ipine sarılma, CHP’den alternatif oluşturma seçeneği, çaresiz önlerine geldi.

CHP, WASHİNGTON’DA

CHP’nin ABD seyahatinden ne çıktı? Geziyi izleyenlerden Cumhuriyet Ankara temsilcisi Utku Çakırözer’den dinleyelim; “Kılıçdaroğlu, dört gün boyunca ABD yönetimi, Kongre’nin hem Demokrat hem de Cumhuriyetçi kanadı, Musevi toplumunun çatı örgütleri, Amerikan basınının etkili gazeteleri ve dört önemli düşünce kuruluşunun yanı sıra ABD’de yaşayan Türk toplumunun -Gülen cemaati dahil- tüm tarafları ile görüşmeler yaptı. Kılçdaroğlu’na gösterilen yakın ilgiyi, Kongre’deki temaslarda yakından gördük.”

Artık, CHP, ABD nezdinde bir iktidar adayı, olmadı koalisyon ortağı adayıdır. Bu, dünya aleme duyurulmuştur. ABD, CHP ile RTE’yi terbiye edebileceğini hissetmiş ve hissettirmiştir. CHP hakkındaki iç ve dış algı, bu seyahat sonrası farklı olacaktır. CHP’ye ilgi ve yöneliş artacaktır. Örneğin Kemal Derviş faktörü, denklemin içine girerek ekonomideki CHP algısı yeni bir boyut kazanacaktır. Zamanla kimileri Derviş’i, Kemal beyin yerine başkan adayı bile hayal edebilir, bunu yazın bir kenara.

BEKLENTİLER…

Kimileri, şimdiden CHP’nin ABD davetini kabul etmesini ve kendisini anlatmasını, hatta potansiyel müttefik olarak düşündüğü FG cemaati ile temaslarda bulunmasını, ABD emperyalizmine ve cemaate teslimiyet olarak yaftalamaya  başladılar. Bu kesim, CHP’ye olmadık payeler biçip, onun hakkında olmadık beklentiler besleyip sonra bunlar neden olmadı, olmuyor diye dövünen şaşkınlardır. CHP, sosyal demokrat bir parti olmaya çabalıyor. Sosyal demokratlar, emek yanlısıdırlar, ama sermaye karşıtı değillerdir. İki zıtlığı uzlaştırmayı misyon addederler. Anti-emperyalizm gibi bir ilkeleri yoktur, dünya hiyerarşisini kabullenir , basamak atlamak isterler.  Anti-kapitalist değildirler. Kapitalizmi yönetmeye taliptirler, emek iktidarı kurmayı taslamazlar, emeğe bölüşümde biraz daha pay çıksın isterler, o kadar. CHP de bunları yapmaya taliptir, fazlasını değil. Siyaseten Türkiye’yi laisizme döndürmeyi, rayından çıkan güçler dengesini rayına oturtmayı, hiç olmasa AB normlarında bir burjuva demokrasisi tesis etmeyi hedefliyor. Ekonomide ne tasarlarsa tasarlasın, önüne gelecek enkazla uğraşmak, bunu da halkın sırtına basarak yapmak zorunda bırakılabilirler.1978 ve 2001 Ecevit iktidarlarını hatırlamak yeterlidir.

CHP’nin demokratikleşme yolunda atacağı adımlara, sosyalistler ancak destek verebilirler. Ama sosyalistlerin işi gücü, CHP ambulansının arkasından açılan yoldan ilerlemek değildir. Sosyalistlerin kendi programları vardır ve onların hedefleri, sosyal demokratlarınkini çok aşar. Neden bizim hedeflerimizi CHP benimsemiyor diye dövünmek, abesle iştigaldir, çocukluktur.

Bilmemiz gereken, Türkiye’de güç dengeleri yeni şeylere gebe, taşlar yeniden dizilecek. Herkes bunun farkında olmalı ve pozisyonunu buna göre belirlemeli.

Share

comments feed

Muhterem,  geçenlerde Muğla’da konuşuyordu ve yine havalanmıştı. Güya dünyada Türkiye ekonomisi konuşuluyordu ve sıra, kredi kartı kullanımına geldi; şöyle seslendi vatandaşa;  “Kredi kartlarını almada lütfen hassas olun. Kredi kartları da faiz lobisinin en büyük kaynağıdır. Paranız, yorganınız kadar ayağınızı uzatın. Ondan sonra bunlara malzeme olmayın. Evinizde ne var ne yok, alıp götürürler.”

10 YILDA…

Bu uyarıyı yapan RTE’nin  iktidarında kredi kartları ile borçlanma 2004’te 14 milyar TL iken 2013’ün Ekim sonunda 82 milyar TL’ye çıkmıştı. “Faiz lobisi” dediği, ama vergi rekortmeni diye ödüller de verdiği bankaların kredi kartları ile  vatandaşın 2013 Ekim ayı sonu borç bakiyesi 82 milyar TL’yi buluyordu.  O kadar mı? Bu 10 yılın sonunda  vatandaşın  tüketici kredisi borcu Ekim ayı sonu itibariyle 240 milyar TL’ye ulaşmıştı. Bunların yüzde 45’i konut kredisiydi. Yani o “faiz lobisi”nin kullandırdığı kredilerle TOKİ’nin, yandaşlarının yaptığı konutlar peynir ekmek gibi satılıyordu. Vatandaşın bakiye  otomobil kredisi borcu  8 milyar TL idi. Ama daha düşündürücü olan “ihtiyaç kedisi” bakiyesinin 124 milyar TL’yi bulmasıydı. Yani tüketici kredilerinin yüzde 49’u ihtiyaç kredisiydi ve biliniyordu ki, bu tür krediler, daha çok borcu borçla kapatmak üzere alınıyor. Böylece AKP rejiminde aileler, bireyler, şu an 321 milyar TL’nin üstünde borçlu durumdalar.

Kaynak:Hazine Müsteşarlığı, TCMB veri tabanı

Bu borç stoku,  bankalara hatırı sayılır kâr sağlıyor, bu sayede iç talep canlanıyor, beyaz eşyadan, otomotive, elektronikten giyime, konuta bütün sektörlerin çarkı dönüyor.

İÇ TALEP-CARİ AÇIK

Ancak, tüketiciye dönük bu borçlandırma, eninde sonunda iç talebi kamçılıyor, ihracatı değil. İç talebe dönük üretim ise ağırlıkla ithalat ve/veya ithal girdi ile üretilen mallara dayanıyor. Sonuç? İç tüketimi canlandıran kredilendirme arttıkça, ithalat, ihracatın çok üstüne çıkıyor, dış ticaret açığı büyüyor, onu turizm vb. gelirleri telafi edemiyor, döviz açığı yani cari açık, büyüdükçe büyüyor. Hem de milli gelirin yüzde 7 ile yüzde 10’u arasında değişen rekor büyüklüklerde. RTE’nin, dünya bizi konuşuyor dediği aslında buydu; yani kırılganlık, yani hızla artan  cari açık…IMF bile son konsültasyonunda, enflasyona ve cari açığa dikkat çekiyordu. Enflasyon Kasım ayı düşük gelse de yıllık yüzde 7,3’ü bulmuş ve yüzde 5’lik  hedef enflasyonun yarısı kadar sapmaya uğramıştı.

Bankalar, içerideki mevduat bir yana, dışarıdaki kriz nedeniyle görece düşük faizli para buluyor ve bunu içeride ağırlıkla tüketiciye pazarlıyorlardı. Bu durum,  haliyle iç talebi hep canlı tutuyor ama cari açığı da büyütüyordu.

BÜZÜLME ZAMANI

Sonunda Ekim başında bir dizi düzenlemeye gidildi ve 2014 Programında şöyle ifade edildi bu önlemler; “ 08/10/2013 tarihli Resmi Gazetede yayımlanan düzenlemelerle yurtiçi tasarrufların artırılması ve cari açığa olumsuz etki eden tüketici kredilerindeki artışın kontrol altında tutulması amacıyla makro-ihtiyati tedbirler alınmıştır. Buna göre, kredi kartlarında asgari ödeme oranları artırılmış, kredi kartları limitinin gelirin 4 katını aşamayacağı hüküm altına alınmıştır. Ayrıca, bir takvim yılı içinde asgari ödeme tutarı; toplam üç kez ödenmeyen kredi kartları nakit kullanımına, üst üste üç kez ödenmeyen kredi kartlarının ise nakit kullanımı ile mal ve hizmet alımına kapatılması hükmü getirilmiştir. Öte yandan, kredi kartı taksitlerine uygulanan risk ağırlıkları 1-6 ay arası 25; diğerleri de vadelerine göre 50′şer puan artırılmıştır. Taşıt kredilerinde genel karşılık oranı ve risk ağırlığı artırılmıştır. Bunun yanı sıra, tüketici kredileri tanımının içerisine kredi kartları ve kredili mevduat hesapları da dâhil edilmiş ve buna istinaden ilave genel karşılık ayırma oranları yeniden düzenlenmiştir.” Bütün bunlar, iç talebi dizginlemek içindi. Yanı sıra cari açığa iyi gelecek ihracat için de güya önlemler düşünülmüştü.  “İhracatın ve reel sektörün desteklenmesi için genel karşılık oranı, ihracat kredileri için yüzde 1′den yüzde 0′a; KOBİ kredileri için ise yüzde 1′den binde 5′e düşürülmüştür.” Bu önlemlerin ihracata ivme sağlaması AB’nin kriz hali sürdükçe zor ama iç talebi dizginlemek istediği açık.

Buna hem bankacılık kesiminden hem de mal ve hizmet satıcılarından eleştiriler geldi tabii. Özellikle dayanıklı tüketim malı satıcılarından. Kimisi, o zaman biz de kendi kartımızı çıkarır vatandaşa sunarız, demeye başladılar.

ABD’de, FED’in beklenen kararları uygulamaya geçince, herkes biliyor ki, doları  zapt etmek iyice zorlaşacak ve Merkez Bankası, mecburen faizleri yükseltecek. O zaman da iç talep iyice daralacak ve piyasada yaprak dökümü başlayacak, işten çıkarmalar da bir yandan. O zaman  bankalar kredilerini toplamada zorlanacaklar. Bunların tam da seçim döneminde yaşanma olasılığı yüksek. Bakalım Tarzan bu zor durumdan yırtacak mı, nasıl yırtacak…

Share

comments feed

Sadece  İstanbul , Ankara, İzmir, Bursa değil; neredeyse Türkiye’nin her yeri sanki bir inşaat şantiyesi. Son iki yıldır ekonomide yaşanan düşük tempolu büyümeye rağmen inşaat adeta canhıraş biçimde hayatını idameye çalışıyor. Dursa, düşecek sanki. arsanın kıt ve pahalı olduğu İstanbul’da bir yandan da , yenileme, yık-yaplar yoğunlaştı. Kat sahipleriyle yapılan anlaşmalarla, “Kentsel dönüşüm” çerçevesinde irili ufaklı birçok müteahhit, elindeki kadro, iş makinesi kapasitesini kullanmaya çabalıyor. Bir yandan da AKP rejiminin merkezi ve yerel idareleri, başta yandaş olanlar için kentsel yatırımlar; tüneller,viyadükler, yollar, köprüler, havaalanları, kamu binaları yapımı için pazar genişletiyorlar. İnşaat, neredeyse tek sığınak. Sanayiden tırsan, ihracatçı sanayiciliği gözü yemeyen, rekabet kaçkını, inşaata sığınıyor. Sonunun ne olacağını da pek bilmeden. Sadece inşaatlar dikiliyor. Satış ise ayrı bir macera..

1,3 MİLYAR METREKARE

Belediyelerce verilen  yapı izin belgeleri sektördeki patlamayı ve inşaata sığınmayı gözler önüne seriyor zaten. Alınan inşaat izinlerinde yüzölçümü üstünden gidilirse  “konut” ruhsatlarının dörtte üçlük payı olduğu görülüyor. Geri kalanlar ofis, otel, AVM, mağaza, kamu binası, kamusal , halka açık yapıları, altyapıyı, fabrika yapılarını oluşturuyor.

Kaynak: TÜİK veri tabanı, 2013 verisi tahmindir.

 Yapı izinleri 2003’de 46 milyon metrekare iken, 2005’de 106 milyon metrekareye çıktı, sadece kriz yılı 2009’da tempo düştü, 101 milyon m2’ye indi ama 2010’da rekora, 176 milyon m2’ye fırladı ve 2012’yi de 153 milyon m2 olarak tamamladı. Bu yıl, yani 2013’ün ilk 9 ayında iştahın azalmadığı, ve 120 milyon metre2’yi bulduğu görülüyor. Bu, 2013’ün tamamının 160 milyon metre2 ile bulacağı yönünde güçlü bir işaret. Böylece, AKP Rejiminin 11 yıllık yapı ruhsatı bilançosu, 1 milyar 288 milyon metrekareye ulaşmış bulunuyor. Bu, tam bir inşaat çılgınlığı, bir betonlaşma !…

İSTANBUL YÜZDE 20

Bekleneceği gibi, inşaat furyasında İstanbul başı çekiyor. İstanbul’da inşaat yapmanın, kârlılığı daha yüksek. Alımgücü nedeniyle  talep daha güçlü. O nedenle, İstanbul’da bulunan her arsaya inşaat dikmek için yoğun bir yarış var. AKP rejimiyle beraber kamu arsalarının tasarrufunu ele geçiren ve tepe tepe kullanan TOKİ ile, sırf arsa imkânı nedeniyle iş yapmak bir ayrıcalık.

İstanbul böyle de, Ankara ne kadar farklı? Verilerden anlaşılıyor ki, yapı izinlerinin yüzde 20’si İstanbul’un , yüzde 13’ü de Ankara’nın. Gökçek Ankara’sının ne hale geldiği, yetiştirilemeyen altyapıdan belli değil mi zaten? Son 5 yılda İstanbul ile birlikte iç göçlerin  üçte birini çeken Bursa ve Kocaeli de toplamda yapı ruhsatlarından yüzde 5 pay almış görünüyorlar.  İzmir, toplam inşaat ruhsatlarından aldığı payda daha alçak gönüllü; yüzde 4…Bekleneceği gibi, Antalya, bir diğer büyük şantiye ve ruhsatlardan yüzde 5 pay almış bulunuyor. Böylece, bu 6 büyük vilayetin, AKP rejiminin inşaat furyasında kullandığı yapı ruhsatlarının toplamı yüzde 43’ü ya da 618 milyon metre2’yi bulmuş durumda.

STOKLAR?

Dağ-taş inşaat, özellikle konut inşaatı olunca, herkes, özellikle alamayanlar tabii ki, soruyor; satılıyor mu bunlar, kimler alıyor ? Şaşırtıcı ama gerçek olan bir şey var; Ne devletin TÜİK’inin, ne de inşaat sektörünün bir dizi örgütünün elinde, satışa amade yeni-eski ne kadar konut olduğunun bilgisi var…Her şey el yordamıyla ilerliyor. Her 3 ayda bir  yayımlanan konut satış istatistikleri bile güvenilir değil. Çünkü, tek kaynağı tapu daireleri. Oysa, tapusu alınmamış, daha proje üstünde yapılan ve başka tür satışlar da söz konusu. Kullanmak, oturmak için olduğu kadar, yatırım amaçlı, kira gelirinden yararlanmak için konut alımları da önemli yer tutuyor satışlarda. Faizlerin düşük seyrettiği, diğer yatırım alternatiflerinin riskli göründüğü koşullarda her projeden 5’er 10’ar daireyi, zamanı geldiğinde satıp değer artışından yararlanmak ve/veya bir emlakçıya teslim edip kira gelirinden yararlanmak üzere satın alanlar az değil.

Unutulan ise şu: Dış rekabetin soluğunu ensesinde duymasa da inşaat, kullandığı birçok girdi üstünden dışa bağımlı bir faaliyet ve iç talebe, iç pazara dönük. Çok arzulansa da dışarıdan alıcı sayısı fazla değil henüz. Böyle olunca, döviz kazanmaktan bana ne, ben işime bakarım, deyip inşaata gömülenler, döviz harcayıcı olarak hızla cari açığı da büyütüyorlar ve bu açık, hızla ekonomiyi küçültücü etkiler yaratıyor. Ekonomi küçülünce, daireleri satmak da, inşaatları bitirmek de, verilmiş kredileri toparlamak da büyük bir sorun yumağı olarak hem iktidarın hem inşaatçıların ve bankacıların kucağına oturmak üzere büyüyor.

 “Bize bir şey olmaz, bizde olmaz” diyenleri, RTE’nin kankası GYODER Başkanı Aziz Torun bile dün uyarmış; “Balon riski  var!” …Geçmiş olsun…

Share

comments feed

Dünkü Hürriyet’in manşeti şöyleydi: “Bağdat ayıp etti”…Neden ayıp etmişti Bağdat ? Türkiye ile Kuzey Irak Bölgesel Kürt Yönetimi arasında Kürt petrolünün aranması, satışı ve transferi konusunda bir dizi anlaşmanın imzalandığı haberlerine tepki gösteren Bağdat yönetimi, “Özel amaçlı sefer yapacak” Türk özel uçaklarına Kuzey Irak hava sahasını kapatmıştı. Böylece Enerji Bakanı Taner Yıldız ile birlikte bir grup işadamı ve gazetecinin Erbil’e Petrol ve Gaz Konferansı için yapacağı ziyaret engellenmişti.

Erbil davetinin sahibi Genel Enerji firmasının düzenlediği gezi programı da iptal ediliyordu. Genel Enerji,  Mehmet Emin Karamehmet ve Mehmet Sepil’in kurduğu sonradan Nat Rothschild’in ortak olduğu Londra’da borsaya kote bir şirket ve Kuzey Irak’da bu alanda en büyük oyuncuların başında geliyor.
 Bu arada Türk Dışişleri Bakanlığı’ndan bir açıklama yapılıyor ve Bakanlık Sözcüsü Levent Gümrükçü, Türkiye ile Irak Kürt Bölgesel Yönetimi (IKBY) arasında enerji alanında işbirliği konusunda bazı ticari sözleşmeler üzerinde mutabık kalındığını belirterek, “Ülkemiz bu iş birliğinin merkezi hükümet ile IKBY arasında Irak Anayasası ile uyumlu gelişmesine de katkı sağlamasını temenni etmektedir. Bu anlayışla, Irak’ın toprak bütünlüğü ve birliği zemininde süratle çözüme kavuşturulmasını arzu etmekteyiz” diyordu. Ancak, anlaşılan Bağdat bu mutabakattan pek hoşnut değildi.

KORSANLIK

2005’tarihli Irak Cumhuriyeti Anayasası, “bölgelerin” kendi başlarında anlaşma yapamayacaklarını, yeraltı ve yerüstü kaynaklarla ilgili anlaşmaların merkezi olarak Bağdat’tan yapılacağını, gelirin de merkezi bütçeye girdikten sonra, belirlenen esaslar üstünden paylaştırılacağını öngörüyordu. Şimdi ortada RTE-Barzani işbirliğinde Irak Anayasasına aykırı bir tür petrol korsanlığı icraatında ısrar vardı. Bu ısrar yeni de değildi ve Bağdat’ın dışında ABD’yi de rahatsız ediyordu. Bundan yaklaşık 10 ay önce konu yeniden alevlenince bakın Ankara Büyükelçisi Ricciardone, 6 Şubat 2013’te neler demiş;  “Türkiye ve Irak, ilişkilerini en iyi hale getiremezse daha da kötü sonuçlara yol açabilir. Daha şiddetli çatışmalar olabilir, başka güçler devreye girebilir. Irak’ı bütün olarak görmek gerekir. Petrol ve gaz çıktılarını dünya piyasalarına eriştirebilmek önemli. Irak’ın tümünde geliştirilmeli. Biz Türkiye’nin, Irak’ın petrol ve gazının yüzde 20’siyle değil bütünüyle ilgilenmesini arzu ediyoruz. Türkiye’nin aynı zamanda Hürmüz Boğazı’na alternatif sunmasını istiyoruz. Türk ürünlerinin tüm Irak piyasasına ulaşmasını isteriz.” O zamandan bu yana ne RTE-Barzani ikilisinin Irak Anayasası’na rağmen petrol sevdaları  dindi, ne de Bağdat ile ABD işin peşini bıraktılar. Şimdi, seçim maratonunda RTE, netice almayacağını bilse de Türk ve Kürt kamuoyuna bir petrol başarı hikayesi yutturma derdinde. Bağdat, Anayasasına saygı isteyince, Hürriyet’in birinci sayfa editörlerinin “Bağdat ayıp etti” diye manşet atması ise , “Kim ayıp ediyor ?” sorusunu sordurtuyor, doğallıkla…

YALAKALIK..

RTE’nin sandığa dönük petrol şovuna destek, yalakalık, bir başka rehine medya grubu Demirörenlerin Milliyet-Vatan’ından eksik olmuyor. Onlar da bol sıfırlı milyar dolarların hayalini kurarak RTE’nin nasıl büyük bir balığın peşinde olduğunu ballandırarak manşetlere çekiyorlar. 27 Kasım tarihli Milliyet’teki manşet ağızları sulandırıyordu; “Petrol+Gaz=26 milyar $”

Rivayet şöyleydi; Türkiye, milyarlarca doları bulacak petrol gelirlerinin Türk bankalarında toplandıktan sonra gönderilmesini istese de ABD yönetimi paranın ABD’li bir bankada toplanarak paylaşımını istiyormuş. Anlaşmadan kaygılı olan Irak merkezi hükümeti ise Kürt petrolünün ölçüleceği Türkiye’deki istasyonlarda bir komiserini bulundurmayı talep ediyormuş.  Böylece, mesele bu 26 milyar doların kimin bankasında toplanacağı üstüne bir post kavgası gibi gösteriliyor ve tabii ki milliyetçi damarlar kabartılarak Türkiye’de kalması için büyük riskler alan, hatta ABD’ye kafa tutan RTE’nin büyüklüğüne bir kez daha şapka çıkarılması isteniyordu.

 Bu sefil hikayenin iler tutar yanı olmadığını herkes biliyor oysa. Ne böyle bir üretim ve taşımacılık kısa vadede söz konusu, ne de bu hasılat ve onun tahsilat biçimi bu kadar ilkel. RTE’nin hesabı, tamamen bu rehine medyayı da kullanarak iç kamuoyuna, petrol mücadelesi veren bir lider görüntüsü çizmek.

 TAŞIMACILIK…

Bu arada, gerçeklere gelirsek, Türkiye’nin Irak’ta petrol arama,üretim ve endüstride aktör olarak yer alma gücü, bir imtiyaz tanınmadığı sürece, çok

zayıf ve Türkiye’nin milli gelirine katkısı çok marjinal. Burada lojistiğinden yararlanarak yaptığı taşımacılıktan elde edebileceği gelir ise sanıldığı kadar büyük değil. Resmi büyüterek Türkiye’nin her tür, kara, deniz, hava yük ve yolcu taşımacılığından elde ettiği döviz gelirlerini, giderlerini hatırlatalım. Türkiye, ihracat ve ithalatın taşımacılık işinde yani “navlun”da, zaten içeride (yılda 2,5-3 milyar dolar net gideri var). Diğer tür taşımacılıkta ise yılda net 5-6 milyar dolar geliri var. Bu rakama , başta THY’nin olmak üzere yolcu taşımacılık gelirleri, her tür TIR, hava kargo taşımacılık gelirleri de dahil. Dolayısıyla Türkiye’yi bir enerji koridoru olarak düşünüp oradan müthiş gelirler sağlandığını sananlar ve umanlar aldanıyorlar. Bu yolla gelen döviz, Türkiye’nin dış ticaret açığının (örneğin 2012’de 65 milyar $) yüzde 10’unu ancak karşılayabiliyor.

Kaynak:TCMB,Ödemeler dengesi veri tabanı

Türkiye kapitalizminin RTE eliyle Irak Kürdistan’ından beklentilerinin başında, yılda 12 milyar doları bulan ihracatın ve onu tamamlayan inşaat faaliyetlerinin arkasının gelmesi, bu pazarın Türkiye’de kalması. Ama bunun için Irak Kürdistan’ının harcama gücünün artması gerekiyor.

Bu arada, Kuzey Irak’a yapılan ihracat ve inşaat işlerinin bedelinin ne kadar sağlıklı tahsil edildiği de bilinmiyor. Bir söylentiye göre, bu işte bu kadar risk alınmasının bir nedeni de Kürt Bölgesi’nden alacakların bir hayli birikmesiyle ilgili. Doğru mu acaba?

Share

comments feed